Μαθήματα από παλαιότερες πανδημίες: Το κλειδί βρίσκεται στην αυστηρή και ταχεία ανταπόκριση

Σύμφωνα με το Swiss Re Institute, ένα πράγμα είναι σίγουρο: η παγκόσμια οικονομία θα συρρικνωθεί το 2020 λόγω του Covid-19.

Όπως επισημαίνεται στο Sigma της 13ης Μαΐου, ενώ οι προηγούμενες πανδημίες παρέχουν ένα χρήσιμο ιστορικό προηγούμενο, το τρέχον οικονομικό περιβάλλον είναι πολύ διαφορετικό για να εξαχθούν ισχυρά ανάλογα συμπεράσματα. Η επακόλουθη ανάκαμψη από τα φετινά γεγονότα θα αργήσει και η κυβερνητική υποστήριξη, για να διασφαλιστούν δρόμοι υψηλότερης ανάπτυξης, είναι ζωτικής σημασίας.

Η Swiss Re αναθεώρησε τις προβλέψεις της για την παγκόσμια ανάπτυξη το 2020, υπό το πρίσμα των πρόσφατων εξελίξεων, στο -3,8% από -1,2% προηγουμένως. Υπολογίζει ότι το κόστος από τον Covid-19 θα είναι περίπου -6,4% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2020, με τη Δύση να επηρεάζεται περισσότερο. Αυτή η εκτίμηση είναι πιο κοντά στο πιο αυστηρό σενάριο για τη λήξη της πανδημίας που υπολόγισαν οι McKibbin και Fernando¹, χρησιμοποιώντας υποθετικές προσομοιώσεις μοντέλων (βλ. πίνακα 1). Η επακόλουθη ανάκαμψη το 2021 θα είναι μόνο μερική, αφήνοντας μια σωρευτική απώλεια στο παγκόσμιο ΑΕΠ κατά $12 τρις στο τέλος του 2021.

Ο κόσμος είχε να αντιμετωπίσει πανδημία της κλίμακας του Covid-19 από την ισπανική γρίπη του 1918, από την οποία μολύνθηκε το ένα τρίτο του πληθυσμού. «Ενώ το περιβάλλον σήμερα είναι πολύ διαφορετικό, για να εξαχθούν ισχυρά ανάλογα συμπεράσματα σχετικά με το πιθανό οικονομικό αποτέλεσμα από τον Covid-19, τα ιστορικά προηγούμενα μπορούν να προσφέρουν κάποια καθοδήγηση σχετικά με τον χειρισμό της κατάστασης», σημειώνει το Swiss Re Institute.

Συγκεκριμένα, θεωρεί ότι τα μέτρα περιορισμού και οι δημοσιονομικές δαπάνες (που αντιμετωπίζουν τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις αλλά και τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη) είναι ζωτικής σημασίας συστατικά για τη διαχείριση της απότομης ύφεσης και της επακόλουθης ανάκαμψης.

Οι οικονομικές επιπτώσεις των πανδημιών είναι άμεσες (π.χ. αυξημένες δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης) και έμμεσες (π.χ. μειωμένη προσφορά εργασίας λόγω θανάτου και απουσίας από την εργασία, διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού). Όταν ο Covid-19 εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Κίνα, οι δυτικές χώρες αρχικά ανησυχούσαν για τον αντίκτυπο της διαταραχής στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Καθώς ο ιός εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλο τον κόσμο, αυτές οι οικονομίες ήρθαν αντιμέτωπες με το αυξανόμενο κόστος της υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και το κόστος από τα αυστηρά μέτρα περιορισμού.

Το Swiss Re Institute επικαλείται έρευνα της Oxford economics (Μάρτιος 2020), η οποία εκτιμά ότι ένα lockdown που επηρεάζει το 50% του πληθυσμού μειώνει την κατανάλωση κατά 19% σε μια περίοδο τριών μηνών. Τα αυστηρότερα μέτρα περιορισμού που καλύπτουν το 90% του πληθυσμού, μεταφράζονται σε μείωση κατανάλωσης 32%.

Ενώ οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις (non-pharmaceutical interventions -NPI) περιορίζουν τις οικονομικές δραστηριότητες που βασίζονται σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, μια άλλη μελέτη που διερευνά τον αντίκτυπο του εύρους τέτοιων αντιδράσεων στη γρίπη του 1918 σε όλες τις Πολιτείες των ΗΠΑ διαπίστωσε ότι οι γρήγορες και επιθετικές NPI δεν επιδεινώνουν την οικονομική ύφεση². Αντ’ αυτού, οι πόλεις που ανταποκρίθηκαν γρήγορα και επιθετικά βίωσαν μια σχετική αύξηση της απασχόλησης και της παραγωγής στον μεταποιητικό τομέα, καθώς και αύξηση των τραπεζικών περιουσιακών στοιχείων στο τέλος της επιδημίας.

Οι προσδοκίες της Swiss Re στο τριμηνιαίο προφίλ ανάπτυξης 2020 δείχνουν αυτό το αποτέλεσμα. Οι ειδικοί της πιστεύουν ότι η Κίνα θα δείξει ξανά αναπτυξιακές τάσεις, μετά από ένα διάστημα αρνητικής ανάπτυξης το πρώτο τρίμηνο, ενώ οι ΗΠΑ και η ζώνη του Ευρώ θα δουν τα δύο επόμενα τρίμηνα αρνητική ανάπτυξη. Για ολόκληρο το έτος, αναμένουν ότι η οικονομική δραστηριότητα στις ΗΠΑ και τη ζώνη του Ευρώ θα συρρικνωθεί κατά 6,4% και 7,5%, αντίστοιχα. Αντίθετα, για την Κίνα προβλέπουν ετήσια αύξηση 3,2%, αν και με χαμηλότερο ρυθμό σε σχέση με την ιστορική πορεία ανάπτυξης.

Σύμφωνα με το Sigma, ο Covid-19 συγκρίνεται συχνά με την πανδημία γρίπης του 1918, αλλά υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Η γρίπη του 1918 προκάλεσε υψηλό ποσοστό θανάτων σε νεαρούς και υγιείς ενήλικες.
Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο κόσμος, οι οικογένειες στερήθηκαν τα στηρίγματά τους, με αποτέλεσμα την έλλειψη εργατικού δυναμικού, που με τη σειρά του άσκησε ανοδική πίεση στους πραγματικούς μισθούς.

Με τον Covid-19, πιο ευάλωτοι είναι οι ηλικιωμένοι και εκείνοι με υποκείμενα προβλήματα υγείας. Η πανδημία αυτή, λοιπόν, μπορεί να οδηγήσει σε υψηλά επίπεδα την ανεργία σε πολλές οικονομίες. Οι πληθωριστικοί κίνδυνοι στην εποχή του Covid-19 ενδέχεται να εμφανιστούν ξανά, μετά την αναζωπύρωση της καταναλωτικής ζήτησης που ενισχύεται από τα φορολογικά κίνητρα, εάν οι διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας συνεχιστούν και όχι λόγω έλλειψης εργατικού δυναμικού.

Με το ξέσπασμα της γρίπης του 1918, οι κυβερνητικές δαπάνες για πολεμικές ανάγκες ήταν μεγαλύτερες από τη μείωση της κατανάλωσης και των ιδιωτικών επενδύσεων. Αυτό απέτρεψε μια μαζική συρρίκνωση, παρόμοια με αυτή του 2020. Σήμερα, η πλευρά της προσφοράς της οικονομίας επηρεάζεται επίσης από αυστηρό lockdown και η κρατική ζήτηση δεν θα παράσχει παρόμοια υποστήριξη.

Η ανάκαμψη από τον Covid-19 μπορεί επίσης να αποδειχθεί πιο δύσκολη από ό,τι μετά από την ισπανική γρίπη. Στις αρχές του 1900, ο μεταποιητικός τομέας ήταν ένας μεγάλος μοχλός της οικονομίας. Η κάμψη πιστεύεται ότι ήταν σχετικά βραχύβια, καθώς πολλοί είχαν αποταμιεύσει κατά τη διάρκεια του πολέμου και οι υψηλότεροι μισθοί αύξησαν επίσης την κατανάλωση.

Το 2020, ο τομέας των υπηρεσιών διαδραματίζει πολύ σημαντικότερο ρόλο και οι απολεσθείσες δαπάνες για υπηρεσίες δεν θα καλυφθούν. Ως εκ τούτου, εκτός από τον μετριασμό του αντίκτυπου του Covid-19, το Swiss Re Institute πιστεύει ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να αναζητήσουν μετά την πανδημία νέους οδηγούς βιώσιμης ανάπτυξης, όπως την ανανέωση των δαπανών για υποδομές.

Αναμένει, τέλος, ότι με την καθυστέρηση της ανάκαμψης, το οικονομικό τοπίο θα εξελιχθεί, με την εμπειρία Covid-19 να λειτουργεί ως καταλύτης για την κοινωνία προς ένα «νέο φυσιολογικό», που θα είναι και το θέμα των επερχόμενων ενημερώσεων που θα κάνει το Ινστιτούτο.

1 McKibbin and Fernando, The Global Macroeconomic Impacts of COVID-19: Seven Scenarios, 2020
2 Sergio Correia, Stephan Luck, and Emil Verner, Fight the Pandemic, Save the Economy: Lessons from the 1918 Flu, Federal Reserve Bank of New York Liberty Street Economics, 27 March 2020.
Πηγή: www.swissre.com/institute/