Τα δικαιώματα του δανειστή σε περίπτωση μερικής ή ολικής καταστροφής ενυπόθηκου ακινήτου

Στις ασφαλίσεις ενυπόθηκων ακινήτων για την εξασφάλιση απαίτησης της δανείστριας Τράπεζας, σε περίπτωση μερικής ή ολικής καταστροφής του από φωτιά, τίθεται το ερώτημα εάν, πέραν της δανείστριας Τράπεζας, η οποία νομιμοποιείται να εγείρει, ως υποκατάστατος του ενυπόθηκου οφειλέτη, την αγωγή κατά του ασφαλιστή για την καταβολή του ασφαλίσματος, νομιμοποιείται να ασκήσει και ο ενυπόθηκος οφειλέτης, ο οποίος είναι ο ασφαλισμένος κύριος του ακινήτου.

Ομοίως τίθεται το ερώτημα, τι ισχύει στην περίπτωση κατά την οποία η δανείστρια Τράπεζα, αντί για υποθήκη έχει εγγράψει προσημείωση επί του ακινήτου.

Επί των ερωτημάτων αυτών έκρινε μεταξύ άλλων, σε πρόσφατη απόφασή του ο Άρειος Πάγος (ΑΠ 553/2020, δημοσίευση ΝΟΜΟΣ), της οποίας απόσπασμα παραθέτουμε.

[…] … Περαιτέρω, κατά το άρθρο 1287 εδ. α και β ΑΚ, όταν το ενυπόθηκο είναι ασφαλισμένο, το δικαίωμα της υποθήκης ασκείται στην οφειλόμενη ασφαλιστική αποζημίωση. Ο δανειστής έχει υποχρέωση να καταθέσει το ποσό της αποζημίωσης δημόσια για να γίνει η διαδικασία της κατάταξης.

Από τη διάταξη αυτή, της οποίας η εφαρμογή δεν προϋποθέτει την ύπαρξη εξουσίας διάθεσης εκ μέρους του ασφαλισμένου οφειλέτη της ασφαλιστικής αποζημίωσης, κατά τον χρόνο επέλευσης της ασφαλιστικής περίπτωσης, προκύπτει ότι δικαιούχος της ασφαλιστικής αποζημίωσης, μέχρι του ύψους της απαίτησής του που είναι ασφαλισμένη με την υποθήκη, είναι αποκλειστικά ο ενυπόθηκος δανειστής και, επομένως, σε περίπτωση επέλευσης του ασφαλιστικού κινδύνου η αξίωση κατά του ασφαλιστή προς καταβολή του ασφαλίσματος ανήκει όχι στον κύριο του ενυπόθηκου (οφειλέτη ή τρίτο), αλλά στον ενυπόθηκο δανειστή, ο οποίος και μόνος νομιμοποιείται να εγείρει τη σχετική αγωγή κατά του ασφαλιστή, όχι δυνάμει σχέσεως εκχώρησης, αλλά ως υποκατάστατος του ασφαλισμένου ενυπόθηκου οφειλέτη του (ΑΠ 1725/2014, ΑΠ 1356/2012, ΑΠ 1772/2005).

Έτσι, αν ο ασφαλισμένος κύριος του ακινήτου ασκήσει αγωγή κατά του ασφαλιστή, χωρίς να αναφέρει στο δικόγραφο αυτής ότι στο ακίνητο έχει εγγραφεί υποθήκη και κατά την εκδίκασή της αποδειχθεί το γεγονός αυτό, και ότι το ποσό της παραχωρηθείσας υποθήκης καλύπτει το δικαιούμενο ασφάλισμα, η αγωγή θα απορριφθεί ως ουσιαστικά αβάσιμη, αφού ο ενάγων δεν είναι πλέον δικαιούχος της ασφαλιστικής αποζημίωσης.

Αν, όμως, στην αγωγή του ασφαλισμένου κυρίου κατά του ασφαλιστή αναφέρεται η παραχώρηση υποθήκης επί του ασφαλισμένου, καθώς και το ποσό της υποθήκης, τότε η αγωγή είναι ενεργητικά ανομιμοποίητη, μόνο ως προς το ποσό του ασφαλίσματος που καλύπτει το ποσό της υποθήκης.

Εξάλλου, από τις διατάξεις των άρθρων 1276, 1277, 1278, Α.Κ. και 41 ΕισΝΚΠολΔ, συνάγεται ότι η προσημείωση υποθήκης αποτελεί εμπράγματο δικαίωμα υποθήκης, το οποίο έχει την ίδια φύση με το πλήρες δικαίωμα υποθήκης, έχει παρακολουθηματικό χαρακτήρα και είναι αδιαίρετο, τελεί, όμως, υπό αναβλητική αίρεση, πληρούμενη με την τελεσίδικη επιδίκαση της απαίτησης με αναδρομικά αποτελέσματα από την ημέρα της εγγραφής της προσημείωσης, με αντίστοιχη προτεραιότητα στην υποθηκική τάξη.

Συνεπώς εξομοιώνεται πλήρως ο ενυπόθηκος με τον προσημειούχο δανειστή, με μόνη την ως άνω διαφορά ως προς τον τρόπο (οριστικής ή τυχαίας, αντίστοιχα) κατάταξης, και επομένως ο τελευταίος μπορεί, κατ’ εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων, και εκείνης του άρθρου 993 παρ. 1 περ. β ΚΠολΔ, να ασκήσει την εμπράγματη υποθηκική αγωγή, εφόσον διαθέτει τίτλο εκτελεστό (κατά του ενοχικά υπόχρεου οφειλέτη του), που αφορά την αξίωση, η οποία είναι εξασφαλισμένη με προσημείωση υποθήκης, και να επισπεύσει, ακόμη και πριν από την τροπή της προσημείωσης σε υποθήκη, αναγκαστική εκτέλεση του προσημειωμένου ακινήτου είτε κατά του οφειλέτη είτε κατά του τρίτου κυρίου, είτε κατ` εκείνου, που νέμεται, με νόμιμο τίτλο, το ενυπόθηκο κτήμα, αφού πρώτα κοινοποιήσει την επιταγή προς εκτέλεση στον οφειλέτη και στον τρίτο (ΟλΑΠ 14/2006, ΑΠ 1543/2007, ΑΠ 1462/2013).

Ταυτόσημη ασφάλεια προς εκείνη του ενυπόθηκου δανειστή αποκτά και ο προσημειούχος δανειστής και επομένως η ρύθμιση του άρθρου 1287 α και β ΑΚ για τον ενυπόθηκο δανειστή αρμόζει και στον προσημειούχο. Με βάση τη φύση της προσημείωσης ως δικαιώματος προσδοκίας, δεν συντρέχει λόγος αποκλεισμού από την ασφαλιστική αποζημίωση εκείνου, που, εφόσον ακόμη συντρέχουν οι προϋποθέσεις της τροπής της προσημείωσης σε υποθήκη, έχει τη νόμιμη δυνατότητα να καταστεί ενυπόθηκος, δηλαδή να αποκτήσει πλήρες το σχετικό δικαίωμα … . […]

Θεόδωρος Κουτσούμπας, Δικηγόρος – Διδάκτωρ Νομικής, [email protected]
Σε συνεργασία με το περιοδικο ΣΥΝήΓΟΡΟΣ

Ακολουθήστε την Ασφαλιστική Αγορά στο Google News