Προβληματική, παρά τα σημάδια βελτίωσης η Ελληνική Οικονομία

Η τελευταία έκθεση αγορών που επιμελείται και δημοσιεύει ο Διεθνής Ασφαλιστής Πιστώσεων Atradius εξετάζει αυτή τη φορά την περίπτωση της Ελλάδας. Η μελέτη του τμήματος οικονομικής ανάλυσης της Atradius παρουσιάζει μια σφαιρική εικόνα για την οικονομική πραγματικότητα στη χώρα μας και δίνει το πλαίσιο στο οποίο προβλέπεται να κινηθεί η ελληνική οικονομία στο προσεχές μέλλον.

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει η έκθεση, η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται προβληματική, παρά τα σημάδια βελτίωσης. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρονται τα εξής:

Η συμφωνία για τη μείωση του χρέους μείωσε σημαντικά την πιθανότητα εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη
Το Νοέμβριο του 2012 τα κράτη μέλη της ευρωζώνης συμφώνησαν σε μια σειρά μέτρων για τη μείωση του ελληνικού δημόσιου χρέους, το οποίο θεωρήθηκε ως μη βιώσιμο. Η Ευρωπαϊκή Διευκόλυνση ήρθε με τη μορφή δανείου από το EFSF. Με το δάνειο αυτό, όπως έγινε αποδεκτό, επαναγοράστηκαν EUR 61.8 δις ονομαστικού δημόσιου χρέους σε τιμή 33,8%. Οι τόκοι των 53 δις ευρώ δανείων της ΕΕ/ΕΚΤ/ΔΝΤ μειώθηκαν στο 0,5% από 1,5%, και τα κέρδη του Ευρωσυστήματος, ύψους  περίπου 9,3 δισ. ευρώ σε Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου, που αγοράστηκαν με μεγάλες εκπτώσεις και αποπληρώθηκαν στο άρτιο, έχουν προγραμματιστεί να μεταφερθούν στην Ελλάδα. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν να μειώσουν το δημόσιο χρέος στο 120% του ΑΕΠ μέχρι το 2020. Όλα τα παραπάνω σκοπό έχουν να σταλεί  ένα ισχυρό μήνυμα για την πολιτική βούληση που υπάρχει να παραμείνει η Ευρωζώνη άθικτη, μειώνοντας την πιθανότητα μιας ελληνικής εξόδου.

Βελτίωση του κλίματος εμπιστοσύνης από τις αγορές
Μετά τις εκλογές του Ιουνίου 2012 και την αποφασιστικότητα που επέδειξαν τα μέλη της Ευρωζώνης το Νοέμβριο του ίδιου έτους, στην Ελλάδα οι αποδόσεις των spread ακολούθησαν πτωτική τάση, η οποία συνεχίστηκε και το 2013, φθάνοντας λίγο κάτω από το 7% έως το τέλος του Μαρτίου 2014, μείωση δηλαδή περισσότερο από 25% από τις αρχές του 2012.
Πρόσθετη απόδειξη της βελτίωσης της εμπιστοσύνης της αγοράς ήταν η ανάκαμψη της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς, η οποία έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 20% από τον Ιούνιο του 2013, καθώς ελληνικά περιουσιακά στοιχεία δείχνουν να κερδίζουν και πάλι τους επενδυτές. Η αγορά εταιρικών ομολόγων ήταν επίσης αρκετά ενεργή, με 15 εταιρείες να εκδίδουν ομόλογα συνολικού ύψους 4 δις ευρώ το 2013. Μεταξύ των εκδοτών ήταν τοπικοί όμιλοι, όπως τα Ελληνικά Πετρέλαια και ο ΟΤΕ.

Μικρότερη συρρίκνωση του ΑΕΠ το 2013, από ό,τι αναμενόταν ένα χρόνο πριν
Το ελληνικό ΑΕΠ υπολογίζεται ότι συρρικνώθηκε κατά 3,8% το 2013, ενώ πριν ένα χρόνο προβλεπόταν ότι η πτώση θα ήταν 5%. Οι λόγοι είναι η αύξηση που σημειώθηκε στον τουρισμό και η όχι τόσο μεγάλη πτώση που σημειώθηκε στην εσωτερική ζήτηση, ενώ βοήθησαν και η σταθεροποίηση των εισοδημάτων των νοικοκυριών και οι χαμηλότερες τιμές καταναλωτή. Επιπλέον, οι καθαρές εξαγωγές επωφελήθηκαν από τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, συμβάλλοντας θετικά στο ΑΕΠ το προηγούμενο έτος.

Σε σύγκριση με το 2010, το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος μειώθηκε κατά 20% στον ιδιωτικό τομέα και 33% στον δημόσιο τομέα, χάρη στις μισθολογικές μεταρρυθμίσεις που προέβλεπε το πρόγραμμα του ΔΝΤ. Οι εξαγωγές αγαθών αυξήθηκαν κατά 3,3% από έτος σε έτος μεταξύ του Ιανουαρίου και του Νοέμβρη του 2013, ενώ  οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 5,4%.
Ωστόσο, ο δημόσιος τομέας εξακολουθεί να συμβάλλει αρνητικά στο ΑΕΠ, καθώς υπάρχουν επιφυλάξεις ως προς την έκβαση της δημοσιονομικής εξυγίανσης. Ομοίως, η συμβολή των επενδύσεων παραμένει αρνητική, αν και υπάρχει μια τάση βελτίωσης.

Ο δείκτης ανεργίας αν και βελτιώθηκε ελάχιστα το 2^ο και 3^ο τρίμηνο του 2013, 27,1% και 27% αντιστοίχως, το τέταρτο τρίμηνο αυξήθηκε στο 27,5%. Ο δείκτης ανεργίας στις ηλικίες 15 με 24 είναι εξαιρετικά υψηλός στο 57%.

Από το 2015 οικονομική ανάπτυξη
Η πρόβλεψη για το 2014 δείχνει ότι σημειώθηκε πρόοδος ως προς την οικονομική ανάκαμψη, με το ΑΕΠ να αναμένεται να συρρικνωθεί μόνο 0,2%, σε σύγκριση με την πρόβλεψη πριν από ένα χρόνο για 2%. Τα έσοδα από τον τουρισμό αναμένεται να φθάσουν σε νέο επίπεδο, με 18,5 εκατομμύρια αφίξεις έναντι 12,6 εκατ. ευρώ το 2013. Ενώ η δημοσιονομική εξυγίανση σιγά-σιγά ολοκληρώνεται, οι εξαγωγές αναμένεται να αυξηθούν κατά 2,4% καθώς η παγκόσμια ζήτηση ενισχύεται.
Οι προοπτικές για το 2015 είναι θετική αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,7%, υποστηριζόμενη από την αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης, της βιομηχανικής παραγωγής και των επενδύσεων.

Αποπληθωρισμός των τιμών καταναλωτή το 2013 και το 2014
Το 2013 οι τιμές καταναλωτή υπέστησαν μεταβολή, λόγω μερικών μεταρρυθμίσεων στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Αυτός ο αποπληθωρισμός αναμένεται να συνεχιστεί και το 2014 (μείωση 0,4%). Πέρυσι, οι ελληνικές τιμές καταναλωτή ήταν αρκετά κάτω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, αντανακλώντας εξαιρετικά υποτονική ζήτηση και χαμηλότερους μισθούς, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.

Η ευπάθεια του τραπεζικού συστήματος έχει αντιμετωπιστεί
Οι τέσσερις μεγάλες ελληνικές τράπεζες ανακεφαλαιοποιήθηκαν, κοστίζοντας στο HSF (the Hellenic Stabilisation Fund) 38,4 δισ. ευρώ από τα διαθέσιμα 50 δισ. ευρώ, αλλά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια εξακολουθούν να αυξάνονται.

Η κερδοφορία των τραπεζών βελτιώνεται, φτάντονας τα 70 δισ. ευρώ στο τέλος του 2013, και η εξάρτηση από τη χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μειώνεται σταδιακά. Ο τραπεζικός δανεισμός στον ιδιωτικό τομέα, τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους καταναλωτές, μειώθηκε κατά 4% το 2013, ενώ τα δάνεια προς τις επιχειρήσεις και μόνο μειώθηκαν κατά 4,9%.

Στις αρχές Μαρτίου, η Ελληνική Κεντρική Τράπεζα εκτίμησε ότι οι κύριες τράπεζες της χώρας απαιτούν επιπλέον 6,4 ευρώ δισ. ευρώ σε κεφάλαια. Ωστόσο, η τρόικα δήλωσε ότι οι τράπεζες μπορεί να χρειαστούν περισσότερα κεφάλαια σε περίπτωση που οι αρχές αλλά και οι ίδιες οι τράπεζες δεν αντιμετωπίσουν επειγόντως και αποτελεσματικά το υψηλό επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Η διεθνής ανταγωνιστικότητα έχει βελτιωθεί…

Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στην Ελλάδα, ήδη εμφανής από το 2012, συνεχίστηκε το 2013. Η πραγματικά σταθμισμένη ισοτιμία (Real Effective Exchange Rate) της Ελλάδας, η οποία μετρά τη διεθνή ανταγωνιστικότητά της, καθώς αλλάζουν το κόστος και οι τιμές, έχει βελτιωθεί σε σύγκριση με άλλες χώρες, κυρίως χάρη στη μείωση των μισθών και των τιμών. Η πραγματικά σταθμισμένη ισοτιμία, αποπληθωρισμένη από το μισθολογικό κόστος, δείχνει ότι μέχρι το 2ο τρίμηνο του 2013 η Ελλάδα είχε ανακτήσει την ανταγωνιστικότητα που είχε χάσει μεταξύ 2000 και 2009.

… ενώ για φέτος αναμένεται  πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών

Η επανεξισορρόπηση της οικονομίας συνεχίστηκε το περασμένο έτος, καθώς οι τρέχουσες συναλλαγές της Ελλάδας επωφελήθηκαν από τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και τη μείωση των εισαγωγών λόγω της χαμηλότερης εγχώριας ζήτησης, ενώ υπήρχε σημαντική αύξηση των καθαρών μεταβιβάσεων από την ΕΕ. Αυτό οδήγησε σε ένα πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών το 2013 (1,2 % του ΑΕΠ) μετά από χρόνια ελλείμματα. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις παρέμειναν σε υποτονικά επίπεδα, αν και η Ελλάδα έχει ανέβει στην κατάταξη της Παγκόσμιας Τράπεζας για το πόσο εύκολο είναι να δραστηριοποιηθεί επιχειρηματικά κάποιος στη χώρα. Ωστόσο, οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου σημείωσαν άνοδο, καθώς ο κίνδυνος εξόδου από την Ευρωζώνη ξεθωριάζει: 3 δις ευρώ εταιρικών ομολόγων εκδόθηκαν το 2013.

Με την εσωτερική ζήτηση να αναμένεται να παραμείνει υποτονική το 2014 και την αύξηση των εξαγωγών να αναμένεται να επιταχυνθεί στο 2,4 %, λόγω της βελτιωμένης ανταγωνιστικότητας στην Ελλάδα, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να συνεχίσει να βελτιώνεται, δίνοντας πλεόνασμα 2,2% αυτό το χρόνο.

Βελτίωση των δημοσιονομικών επιδόσεων, αλλά το δημόσιο χρέος εξακολουθεί να αυξάνεται
Οι προσπάθειες για τη μείωση του ελλείμματος του ελληνικού προϋπολογισμού ήταν αρκετά επιτυχείς: από 15,7% του ΑΕΠ το 2009 έφτασε στο αναμενόμενο επίπεδο 2,5% του ΑΕΠ το 2013 –εντός του πλαισίου κριτηρίων του Μάαστριχτ. Ο πρωτογενής προϋπολογισμός παρουσίασε μικρό έλλειμμα της τάξης του 0,1 % του ΑΕΠ το 2013. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις χαμηλότερες δημόσιες επενδύσεις, δεδομένου ότι οι δαπάνες του προϋπολογισμού αυξήθηκαν κατά μόλις 1% έναντι του προγραμματισμένου 10% , ενώ οι υπόλοιπες δαπάνες και τα φορολογικά έσοδα εξελίχθηκαν σύμφωνα με τον σχεδιασμό που υπήρχε. Πράγματι, υπάρχουν ενδείξεις βελτίωσης ως προς τη φορολογική συμμόρφωση.

Για το 2014, ο στόχος είναι να επιτευχθεί πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα 1,1% του ΑΕΠ , ενώ το έλλειμμα του προϋπολογισμού προβλέπεται να μειωθεί στο 2,4 % του ΑΕΠ. Για να γίνει αυτό, μια σειρά από μέτρα λιτότητας ύψους 2,3 % του ΑΕΠ (4 δις ευρώ) έχουν ήδη εγκριθεί . Ωστόσο, σύμφωνα με εκτιμήσεις τις τρόικας θα απαιτηθούν πρόσθετα μέτρα ύψους 2 με 2,5 δις ευρώ, ενώ η ελληνική κυβέρνηση επιμένει ότι, λόγω των πολύ καλών επιδόσεων το 2013, αυτό το πρόσθετο ποσοστό ανέρχεται σε 1-1,5 δις ευρώ, τα οποία θα καλυφθούν με μειώσεις στις κοινωνικές δαπάνες. Η τρόικα, ωστόσο, θέλει να δει ότι οι δράσεις που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος του ΔΝΤ (όπως φορολογικές ελαφρύνσεις και μειώσεις των εισφορών που καταβάλλονται από τους εργοδότες για κοινωνική ασφάλιση) ολοκληρώνονται και ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις προχωρούν πιο δυναμικά.

Υπάρχει προοπτική περεταίρω ελάφρυνσης του χρέους;
Το ΔΝΤ έχει εντοπίσει την ανάγκη χρηματοδότησης της Ελλάδας με 11 δις ευρώ για την περίοδο 2014-2015. Υπάρχουν διάφορες επιλογές, προκειμένου να ικανοποιηθεί αυτή η ανάγκη, συμπεριλαμβανομένων της επέκτασης της πίστωσης από την ΕΚΤ, των καταθέσεων του Δημοσίου (17 δισ. ευρώ) και τα προς το παρόν μη χρησιμοποιηθέντα κονδύλια του HFSF (10 δισ. ευρώ). Ωστόσο, καμία από αυτές τις επιλογές δεν είναι απλή και, ως εκ τούτου, το ζήτημα της χρηματοδότησης παραμένει ένα σημαντικό, προς επίλυση ζήτημα.

Παρά τη σχετικά καλή είδηση για τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, το δημόσιο χρέος αυξήθηκε σε 176% του ΑΕΠ το 2013 και δεν αναμένεται να αρχίσει να μειώνεται πριν το 2015 το νωρίτερο (και τότε σύμφωνα με τις προβλέψεις μόνο στο 170% του ΑΕΠ). Οι στόχοι για το δημόσιο χρέος που καθορίστηκαν από την Ελλάδα και την Ευρωζώνη για το 2020 (120% του ΑΕΠ) και το 2022 (110% του ΑΕΠ) δεν είναι εφικτοί χωρίς περεταίρω ελάφρυνση του χρέους, κυρίως επειδή, από τώρα και μέχρι το 2020, υπάρχουν διάφοροι κίνδυνοι: για παράδειγμα, ότι η προβλεπόμενη οικονομική ανάπτυξη κατά μέσο όρο 3% την περίοδο 2015-2020 δεν θα υλοποιηθεί. Παρόλα αυτά, μια απόφαση για την περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους της Ελλάδας θα ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητη πολιτικά για ορισμένες χώρες της Ευρωζώνης.

Απαραίτητες οι περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, παρά την ισχυρή αντίσταση
Η Ελλάδα εξακολουθεί να υστερεί πολύ από τον μέσο όρο της ΕΕ σε ό,τι αφορά τις βέλτιστες πρακτικές για τη δημιουργία ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού, καθώς η απελευθέρωση επαγγελμάτων τέθηκε σε αναμονή κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου του 2012. Το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων σταμάτησε εντελώς και οι αποδόσεις του ήταν κάτω των προσδοκιών το 2013, με τις προετοιμασίες για πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων να παίρνουν πολύ περισσότερο χρόνο από ό, τι αναμενόταν. Ερωτήματα παραμένουν ως προς την πολιτική βούληση να εφαρμοστεί το πρόγραμμα, καθώς τρεις πρόεδροι του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων έχουν αποχωρήσει από τα μέσα του 2012.

Οι μεταρρυθμίσεις για την είσπραξη των φόρων και τα μέτρα για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής έχουν καθυστερήσεις στο χρονοδιάγραμμα που είχε τεθεί. Η πολιτική και η δημόσια αντίσταση στις μεταρρυθμίσεις παραμένει ισχυρή και οι κοινωνικές εντάσεις θα περιορίσουν το διαθέσιμο χώρο της κυβέρνησης για ελιγμούς, ειδικά την ώρα που δεν αναμένεται οικονομική ανάκαμψη πριν από το 2015.

Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να αγωνίζεται για να πετύχει τις μεταρρυθμίσεις και τους δημοσιονομικούς στόχους που καθορίζονται από την τρόικα και τα οποία αποτελούν προϋπόθεση για την απελευθέρωση των πρόσθετων δόσεων στο πλαίσιο της συμφωνίας διάσωσης.

Μετριάζεται η αύξηση της επιχειρηματικής αφερεγγυότητας
Οι περιπτώσεις αφερεγγυότητας των ελληνικών επιχειρήσεων κατέγραψαν απότομη αύξηση από έτος σε έτος κατά 30% και περισσότερο την περίοδο 2008-2012. Ωστόσο, από το 2012 φαίνεται να υπάρχει επιτέλους μια πτωτική τάση. Μετά από αύξηση 10% το 2013, αναμένεται οι περιπτώσεις επιχειρηματικής αποτυχίας να αυξηθούν μόνο κατά 5% το 2014.

Αναμενόμενη συχνότητα αδυναμίας πληρωμών για τις ελληνικές εισηγμένες επιχειρήσεις: μειώνεται αλλά εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλή
Η μηνιαία μέση αναμενόμενη συχνότητα αδυναμίας πληρωμής  για τις ελληνικές εισηγμένες εταιρείες αυξήθηκε απότομα στο δεύτερο εξάμηνο του 2011. Υπήρξε μια μικρή βελτίωση στις αρχές του 2012, αλλά η αυξανόμενη πολιτική αβεβαιότητα πριν και μετά τις εκλογές του 2012 και ο αυξημένος φόβος εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, αντέστρεψε την τάση αυτή. Έτσι, η μηνιαία μέση αναμενόμενη συχνότητα αδυναμίας πληρωμής αυξήθηκε σε πρωτοφανή επίπεδα, φθάνοντας το 14,48% τον Ιούλιο του 2012.

Από τότε, η μέση αναμενόμενη συχνότητα έχει βελτιωθεί, με την τιμή της να διαμορφώνεται στο 4,07%, μειωμένη κατά περισσότερο από 1.000 μονάδες βάσης τον Γενάρη του 2014. Η βελτίωση αυτή αντανακλά τη συμφωνία μείωσης του χρέους μεταξύ των μελών της Ευρωζώνης, η οποία μείωσε την πιθανότητα εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, καθώς επίσης και την καλύτερη από την αναμενόμενη οικονομική επίδοση το 2013. Ωστόσο, η μέση αναμενόμενη συχνότητα παραμένει πολύ υψηλή, οπότε οι εισηγμένες εταιρείες στην Ελλάδα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σχετικά υψηλό κίνδυνο αδυναμίας πληρωμών.