Τα μετέχοντα στην ασφαλιστική σχέση πρόσωπα

Aναμφίβολα, η σχέση ασφάλισης εμφανίζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον μεταξύ άλλων και από την άποψη των προσώπων τα οποία μετέχουν σ’ αυτή, με το έναν ή τον άλλο τρόπο.

Εκτός από τα πρόσωπα τα οποία αποτελούν τον φορέα που αναλαμβάνει την κάλυψη του κινδύνου, όπως ο ασφαλιστής και ο αντασφαλιστής, ή ενεργούν ως ενδιάμεσοι, είτε ενεργούν για λογαριασμό των ανωτέρω είτε όχι, υφίσταται μία σειρά από πρόσωπα τα οποία συνδέονται με τον ασφαλιζόμενο κίνδυνο και κατά συνέπεια εμπλέκονται στην ασφαλιστική σχέση, με διαφορετικό το καθένα τρόπο.

Η βασική σχέση περιγράφεται στο άρθρο 1 του ν. 2496/1997 (ΑσφΝ), σύμφωνα με το οποίο ο ασφαλιστής αναλαμβάνει, έναντι ασφαλίστρου, να καταβάλει, στον λήπτη της ασφάλισης, ή σε άλλο πρόσωπο, το ασφάλισμα, με την επέλευση της ασφαλιστικής περίπτωσης.

Ο ρόλος τον οποίο διαδραματίζει στην ασφαλιστική σχέση κάθε ένα από τα πρόσωπα αυτά, τα οποία, ανάλογα με το αντικείμενο της ασφαλιστικής σύμβασης, είναι δυνατόν να αντλούν δικαιώματα και να αναλαμβάνουν υποχρεώσεις, είναι διακριτός και σε προσυμβατικό στάδιο, κατά τη διάρκεια ισχύος της ασφαλιστικής σύμβασης, αλλά κύρια κατά το στάδιο της επέλευσης της ασφαλιστικής περίπτωσης.

Σχετικά, σύμφωνα με την απόφαση ΕφΑθ 6050/2013 (ΔΕΕ, τεύχος 2 2014, σελ. 162 επ.) … «Πιο συγκεκριμένα, ο λήπτης της ασφάλισης είναι το πρόσωπο που καταρτίζει την ασφαλιστική σύμβαση με τον ασφαλιστή και αναλαμβάνει την πληρωμή των ασφαλίστρων. Ασφαλισμένος, δε, είναι το πρόσωπο που σχετίζεται με την ασφάλιση, αφού αυτή δικό του κίνδυνο αφορά, αλλά δεν μετέχει απαραίτητα στις ασφαλιστικές συμφωνίες. Ειδικότερα, είναι το πρόσωπο του οποίου το συμφέρον απειλείται από τον κίνδυνο (στις ασφαλίσεις ζημιών) ή το πρόσωπο τη ζωή ή την υγεία του οποίου αφορά η ασφάλιση (στις ασφαλίσεις προσώπων). Ωστόσο, εκτός από τα άνω πρόσωπα, με την ασφάλιση σχετίζεται και ο δικαιούχος του ασφαλίσματος, εκείνος δηλαδή στον οποίο, όταν πραγματοποιηθεί ο ασφαλιστικός κίνδυνος, θα καταβληθεί η ασφαλιστική παροχή. Ο δικαιούχος του ασφαλίσματος μπορεί να ταυτίζεται με τον λήπτη της ασφάλισης ή τον ασφαλισμένο, είναι όμως δυνατό να είναι και τρίτο πρόσωπο.

Από άποψη εσωτερικής λειτουργίας της ασφαλιστικής σύμβασης, των υποχρεώσεων των συμβαλλομένων και του τρόπου υπολογισμού της παροχής του ασφαλιστή, η ασφάλιση διακρίνεται σε ασφάλιση ζημιών και ασφάλιση ποσού, κατά δε τον ΑΣφΝ και τον νόμο για την επιχείρηση ιδιωτικής ασφάλισης, σε ασφάλιση ζημιών και ασφάλιση προσώπων. Στην πρώτη περίπτωση, ο ασφαλιστής αναλαμβάνει την αποκατάσταση της ζημίας του ασφαλισμένου ενώ, στη δεύτερη, την υποχρέωση να πληρώσει ορισμένο ποσό εφ άπαξ ή σε περιοδικές παροχές ή να αποκαταστήσει τη συγκεκριμένη οικονομική ζημία που προήλθε εξαιτίας ασθένειας ή ατυχήματος του ασφαλισμένου. Η ασφάλιση κατά ζημιών είναι συνήθως η ασφάλιση πραγμάτων και γενικότερα η ασφάλιση ενεργητικού, η ασφάλιση παθητικού, η θαλάσσια ασφάλιση και ενίοτε η ασφάλιση προσώπων. Η ασφάλιση ποσού περιλαμβάνει κυρίως: 1) Κάθε ασφάλιση ζωής, δηλαδή α) την ασφάλιση για την περίπτωση θανάτου, του λήπτη της ασφάλισης (επί της ιδίας του ζωής), β) την ασφάλιση για την περίπτωση θανάτου τρίτου (επί της ζωής τρίτου), γ) την ασφάλιση για την περίπτωση επιβίωσης του ίδιου του λήπτη της ασφάλισης ή τρίτου, και 2) την ασφάλιση ατυχημάτων και ασθενειών.

Οι συμβαλλόμενοι είναι δυνατόν, σε ορισμένες περιπτώσεις, να συμφωνήσουν την κάλυψη ενός κινδύνου, σύμφωνα με το ένα ή το άλλο σύστημα, όπως στην ασφάλιση ατυχημάτων, που μπορεί να συμφωνηθεί ως ασφάλιση ποσού (κατ’ αποκοπή παροχές) και δη ως ασφάλιση ζωής ή ως ασφάλιση κατά ζημιών (καταβολή των πραγματικών εξόδων αντιμετώπισης του ατυχήματος).

Σε περίπτωση, δε, που η ασφάλιση ατυχημάτων συμφωνηθεί ως ασφάλιση επί της ζωής τρίτου και ορισθεί δικαιούχος του ασφαλίσματος ο ίδιος ο λήπτης της ασφάλισης ή άλλο πρόσωπο, ο τρίτος, που θα είναι το πρόσωπο του κινδύνου, θα είναι κατά τη διεθνώς παγιοποιημένη αντίληψη ο ασφαλισμένος, δεν θα αντλεί όμως αυτός δικαίωμα από τη σύμβαση, αλλά ο ορισθείς ως δικαιούχος του ασφαλίσματος (ΕφΘεσ 908/2009 Αρμ 2010, 338).

Ειδικότερα, στην ασφάλιση προσώπων, ένα ασφαλιστήριο μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερα φυσικά πρόσωπα, η διάρκεια ή τα συμβάντα της ζωής των οποίων έχουν συνδεθεί συμβατικά με την υποχρέωση του ασφαλιστή για ασφάλισμα. Στην περίπτωση αυτή, έχουμε να κάνουμε με περισσότερους ασφαλισμένους σε μία ασφάλιση προσώπων, με την οποία ιδρύονται περισσότερες ασφαλιστικές σχέσεις, έτσι ώστε να υπάρχουν απέναντι στον ασφαλιστή ένας αντισυμβαλλόμενος και πολλοί ασφαλισμένοι, οι οποίοι κάτω από τις ίδιες προϋποθέσεις υπόκεινται στους ίδιους κινδύνους. Το είδος αυτό ονομάζεται ομαδική ασφάλιση, θεσμός των συναλλαγών που βρίσκεται σε εξέλιξη και υπό διαμόρφωση, για τον οποίο ο νόμος δε δίδει ειδικά την έννοια του όρου, αλλά μόνο αποσπασματικά στο άρθρο 29 παρ. 3 ΑσφΝ, όπου γίνεται λόγος για την εξαγορά της ασφάλισης επί ομαδικής ασφάλισης ζωής (ΕφΠειρ 705/2005 ΕΕμπΔ 2006, 370) (…)».

Θεόδωρος Κουτσούμπας, Δικηγόρος – Διδάκτωρ Νομικής (e-mail: [email protected])

Σε συνεργασία με το περιοδικό ΣΥΝήΓΟΡΟΣ