Μαθήματα ασφαλιστικής ιστορίας στην παρουσίαση του βιβλίου του κ. Βασίλειου Χαρδαλιά

Παλιοί συνεργάτες του από την Εθνική Ασφαλιστική και τον Αστέρα και φίλοι του συγγραφέα, καθώς και στελέχη της ασφαλιστικής αγοράς τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου «Η πρόληψη και η διαχείριση της ασφαλιστικής ζημίας», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Financial Forum.

Η παρουσίαση του βιβλίου έγινε στους φιλόξενους χώρους του Ελληνικού Ινστιτούτου Ασφαλιστικών Σπουδών, στις 7 Ιανουαρίου, με τους ομιλούντες, κ.κ. Μ. Νεκτάριο, Γ. Παπακωνσταντίνου, Τζ. Τέρνερ και Ν. Αδαμαντιάδη, να αναφέρονται στο σπουδαίο συγγραφικό έργο του κ. Χαρδαλιά και την πολυσχιδή προσφορά του στον κλάδο της ιδιωτικής ασφάλισης, τον οποίο υπηρέτησε από σημαντικές θέσεις ευθύνης. Στο πρόσωπό του, όπως τονίστηκε, συνδυάζονται ιδανικά η εξειδικευμένη κατάρτιση και η πολύχρονη επαγγελματική εμπειρία με την ικανότητα να μεταδίδει την επαγγελματική του γνώση, γεγονός που είναι πρόδηλο και στο τελευταίο του βιβλίο.

Το ξεκίνημα και η πορεία του συγγραφέα ήταν η αφορμή για μια άκρως ενδιαφέρουσα αναδρομή στο παρελθόν της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς, με αφετηρία τις αρχές της δεκαετίας του 1960.

«Αν θέλουμε να επιβιώσουμε ως αγορά, πρέπει να επενδύσουμε στην εκπαίδευση των νέων στελεχών των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και όλων των βαθμίδων της ασφαλιστικής διαμεσολάβησης», υπογράμμισε, στο χαιρετισμό του, ο Πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Ασφαλιστικών Σπουδών, κ. Μιλτιάδης Νεκτάριος. Χαρακτήρισε απαραίτητη την επαγγελματική εκπαίδευση για τη βελτίωση του υφιστάμενου στελεχιακού δυναμικού και εξήρε τη συνεισφορά στελεχών όπως ο κ. Χαρδαλιάς, που με την τεχνογνωσία, τη δουλειά και το συγγραφικό τους έργο στήριξαν την αγορά και την ανάπτυξή της, θέτοντας θεμέλια σε εξειδικευμένους κλάδους της ιδιωτικής ασφάλισης –και μάλιστα σε εποχές που δεν λειτουργούσαν στη χώρα μας πανεπιστημιακές σχολές.

Την ένδεια της ελληνικής ασφαλιστικής βιβλιογραφίας, στις αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν ξεκίνησε την καριέρα του στην Εθνική Ασφαλιστική, επισήμανε και ο συγγραφέας, που βρήκε τότε αρωγούς στην προσπάθειά του για επιμόρφωση και εξειδικευμένη γνώση τον Αλέξη Κώτσαλο και τον Αλέκο Ζαγοριανάκο. «Διέκριναν το μεράκι μου και μου παρείχαν τις ευκαιρίες να έχω επιμόρφωση στα καλύτερα κέντρα της Ευρώπης. με την ενθάρρυνσή τους έγραψα το πρώτο μου βιβλίο», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η  πεποίθησή του να μεταδίδει την επαγγελματική του γνώση και πείρα ήταν πάντα το κίνητρο που τον ωθούσε να γράφει, προκειμένου να συμβάλλει στη βελτίωση του επαγγελματικού επιπέδου των στελεχών της ασφαλιστικής αγοράς, η οποία, όπως είπε, «έχει μεγάλες απαιτήσεις από τους διακόνους της, τόσο σε επίπεδο ηθικής τάξης όσο και κατάρτισης».  

«Η επιθυμία του συγγραφέα δικαιώθηκε, γιατί το βιβλίο εμπλουτίζει την ασφαλιστική βιβλιογραφία», υπογράμμισε ο κ. Τζέραλντ Τέρνερ, Chairman της Carpenter Turner, μιλώντας σχετικά με το περιεχόμενο του βιβλίου, το οποίο χαρακτήρισε χρήσιμο βοήθημα για νεοεισερχόμενους –και όχι μόνον– στο χώρο της ιδιωτικής ασφάλισης. Μάλιστα, επισήμανε ότι το τελευταίο διάστημα η ελληνική ασφαλιστική βιβλιογραφία παρουσιάζει «σημάδια κόπωσης στην εμφάνιση νέου υλικού», καθώς η καθημερινή βιοπάλη και οι δυσκολίες βάζουν στην άκρη την επιμόρφωση. Ωστόσο, στις σημερινές συνθήκες, που τα ασφάλιστρα έχουν καταρρεύσει, είναι κεφαλαιώδους σημασίας η γνώση εννοιών όπως το risk management, το underwriting, κ.λπ., που αναλύονται στο βιβλίο, και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο «είναι ευτύχημα που η αγορά μας έχει τέτοια βοηθήματα, ώστε να επιτυγχάνεται η μετάδοση της γνώσης», όπως παρατήρησε με έμφαση ο κ. Τέρνερ.

{gallery}xardalias-book{/gallery}

Μια συγκινητική αναδρομή στο παρελθόν πρόσφερε με την ομιλία του ο κ. Νίκος Αδαμαντιάδης, Εντεταλμένος Σύμβουλος της AIG Ελλάς, έχοντας κοινές εμπειρίες με τον συγγραφέα στο ξεκίνημά τους, στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Συγγραφέας σημαντικών βιβλίων και ο ίδιος, εκτός από το χάρισμα της συγγραφής έχει και το ταλέντο της ομιλίας, καταφέρνοντας πάντα να κρατά ζωηρό και αμείωτο το ενδιαφέρον των ακροατών του.

Θέλοντας να αποτυπώσουμε με ακρίβεια όσα ενδιαφέροντα ανέφερε για το παρελθόν, που αποτελούν ένα μάθημα ασφαλιστικής ιστορίας για τους νεότερους, ζητήσαμε και παραθέτουμε αυτούσια την ομιλία του, στην οποία φυσικά “αποκαλύπτει” και την προσωπικότητα του κ. Βασιλείου Χαρδαλιά αλλά και το περιεχόμενο του βιβλίου του:

«Βρισκόμαστε στην πρώτη δεκαετία μετά τη λήξη του εμφυλίου (1950-1960).
Η χώρα μόλις που αρχίζει να ανασυγκροτείται. Λίγο η βιομηχανία, λίγο το εμπόριο, κάπως εντονότερα η βιοτεχνία και οι υπηρεσίες γενικότερα.

Σε αυτό το πλαίσιο, και η ασφαλιστική μας βιομηχανία αποκαθιστά σιγά-σιγά τη διαταραγμένη ισορροπία της και κυρίως την ανάπηρη δομή και την υποτονική δραστηριότητα, στην οποία την εξανάγκασαν ο πόλεμος, η κατοχή και η εσωτερική περιπέτεια.
Δεν παύει όμως η αγορά μας να είναι σφιχτά –ασφυκτικά, θα έλεγα– οριοθετημένη από υποχρεωτικά τιμολόγια ασφαλίστρων στους δύο βασικούς κλάδους λειτουργίας της: στον Κλάδο Περιουσίας (Πυρός) και στον Κλάδο Αυτοκινήτων. Ακόμη και κάποιοι άλλοι μικρότερης σημασίας και περιθωριακής εφαρμογής κλάδοι (π.χ. θραύση κρυστάλλων, αστική ευθύνη εργοδότη, κ.ά.) είχαν και αυτοί τα δικά τους (μη υποχρεωτικά) αλλά “συμβουλευτικά” ή “ενδεικτικά” τιμολόγια, που ήταν πνευματικός καρπός των δύο αντασφαλιστικών γιγάντων που μονοπωλούσαν τότε την αγορά μας! Ε, τι άλλο θέλετε!

Έτσι, οι μόνοι κλάδοι που ξέφευγαν από την “αγορανομική” αντίληψη της αγοράς ήταν οι Κλάδοι Αστικής Ευθύνης, Σκαφών και Μεταφορών (φορτίων ή εμπορευμάτων). Οι δύο πρώτοι ιδιαίτερα αναιμικοί στις πρώτες εκείνες μεταπολεμικές δεκαετίες –σχεδόν ανύπαρκτοι. Ο τρίτος, όμως, ο Κλάδος Μεταφορών, σε περίοδο εθνικής ανασυγκρότησης και οικονομικής ανάπτυξης όπως η δεκαετία του ’50, παρουσίαζε ξεχωριστό ενδιαφέρον και ήταν φυσικό να γίνει πεδίο έντονου ανταγωνισμού. Με μια διαφορά, όμως, ουσιώδους σημασίας: η λειτουργία, η επιτυχής και κερδοφόρα λειτουργία του Κλάδου, απαιτούσε ανθρώπινο στελεχιακό δυναμικό μιας διαφορετικής ποιότητας, ενός άλλου “ειδικού βάρους”, απ’ ό,τι η υπόλοιπη ασφαλιστική δραστηριότητα, που βασιζόταν, κατά κύριο λόγο, σε ανειδίκευτο, εμπειρικό προσωπικό, που γνώριζε καλά να ξεφυλλίζει και να διαβάζει τα πολυσέλιδα και πολύπλοκα τιμολόγια των άλλων Κλάδων.  

Και αυτό γιατί ο Κλάδος Μεταφορών θέλει ανθρώπους με δομή και πειθαρχία επαγγελματία, με γνώσεις ευρύτερες, με δυνατότητες πρόσβασης σε πηγές πληροφόρησης και ενημέρωσης, με κρίση και σκέψη συνθετική και συνδυαστική, με μνήμη και αποφασιστικότητα –όλα τα παραπάνω μαζί, αλλά χωρίς αλαζονείες και καλαμοκαβαλικέματα… Γιατί τα δεδομένα του Κλάδου Μεταφορών μεταβάλλονται από μέρα σε μέρα.  

Για τον λόγο αυτόν το underwriting –η ανάληψη δηλαδή κινδύνων– στον Κλάδο Μεταφορών είναι η επιτομή αυτού που ονομάζουμε στο σινάφι μας: the art of underwriting, που θέλει τον λειτουργό της να διαθέτει ένα περισκόπιο 360 μοιρών και, παρ’ όλ’ αυτά, να στέκεται διαρκώς στις μύτες των ποδιών του, εν διαρκή εγρηγόρσει!
Ο Κλάδος Μεταφορών, κοντολογίς, θέλει μεράκι.

Σε τέτοιες θάλασσες συναντηθήκαμε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 με τον Βασίλη Χαρδαλιά.  Νεόκοποι ασφαλιστές, με νομική κατάρτιση και συγκρότηση και οι δυο, με πολύτιμα εφόδια και εμπειρίες από τη θητεία μας σε ασφαλιστικά –διεθνούς όμως εμβέλειας– εκπαιδευτικά κέντρα και οι δύο –Ζυρίχη εκείνος, Λονδίνο εγώ. Σαγηνευμένοι και οι δυο από την ελευθερία, τον ορίζοντα και τη δημιουργική σκέψη που σου δίνει ο Κλάδος Μεταφορών, σε σύγκριση με τον τιμολογιακό τυφλοσούρτη του Κλάδου Πυρός ή των Αυτοκινήτων.

Λιγοστοί, τότε, οι παίκτες στον Κλάδο Μεταφορών –παίκτες που να διαθέτουν γνώση, εμπειρία, διασυνδέσεις και κύρος. Τα γραφεία, από τη μια μεριά, των Νίκου Τριανταφυλλίδη (ΕΡΜΗΣ), Στέφανου Μακρυμίχαλου (LONDON ASSURANCE), Αλέξανδρου Κράλλη (LA BALOISE TRANSPORTS), Σπύρου Μουσούρη (ΦΟΙΝΙΞ Γαλλίας), Χρήστου Αδαμαντιάδη (AIU) και από την άλλη η ΕΘΝΙΚΗ, ο ΦΟΙΝΙΚΑΣ, ο ΑΣΤΕΡΑΣ, με πλούσιο και ποικίλο χαρτοφυλάκιο εργασιών, πράγμα που προσέθετε καθοριστικά στην τεχνογνωσία του Κλάδου.

Το 1974, ο Βασίλης συγγράφει και κυκλοφορεί το πρώτο του βιβλίο: «Ασφάλιση Μεταφερομένων Πραγμάτων», ένα εγχειρίδιο για τον Κλάδο Μεταφορών, στο οποίο μεταφέρει όλη την εξειδικευμένη γνώση και πολύχρονη εμπειρία του θαλασσασφαλιστή, με τέτοιο επαγωγικό τρόπο, ώστε το βιβλίο αυτό γίνεται απαραίτητος οδηγός –διαχρονικός και επίκαιρος– και βοήθημα για όποιον θέλει να μπει στο μαγικό κόσμο του underwriting στον Κλάδο Μεταφορών.

Στο δεύτερο βιβλίο του, «Αρχές της Ασφάλισης», ο Βασίλης προσφέρει έναν πραγματικά πολύτιμο και σωστά συγκροτημένο οδηγό εισαγωγής στον χώρο της Ιδιωτικής Ασφάλισης –λέω πολύτιμο και συγκροτημένο, γατί δεν αναλίσκεται σε φιλοσοφικές ή νομικίστικες αναλύσεις της θεωρητικής βάσης του επαγγέλματός μας, αλλά προσεγγίζει τη βάση αυτή –που και αυτή έχει το στοιχείο της διαχρονικότητας– με τη ζεστή και ουσιαστική ματιά του επαγγελματία, που κατέχει ισοδύναμα και τη θεωρία και την πράξη και ζει τα πράγματα όχι από καθέδρας, αλλά από μέσα.

Έτσι, από την «Ασφάλιση Μεταφερομένων Πραγμάτων», μια πραγματεία-παρουσίαση ενός απαιτητικού, ιδιότυπου και συναρπαστικού ταυτόχρονα κλάδου, περνούμε στις «Αρχές της Ασφάλισης», μια πραγματεία-παρουσίαση των θεμελιωδών αρχών και αξιών της ιδιωτικής ασφάλισης, και τώρα, με το τρίτο πνευματικό του παιδί, «Η πρόληψη και η διαχείριση της ασφαλιστικής ζημίας», “προαγόμεθα” στον τρίτο καίριο κύκλο της ασφαλιστικής δράσης. Στην ουσία, αν θέλετε, της ασφαλιστικής ιδέας: στη διαχείριση της ασφαλιστικής ζημίας (αν και όποτε επέλθει, στην “ώρα της αλήθειας”, δηλαδή) και στο συνακόλουθο κεφαλαιώδους σημασίας θέμα της πρόληψης.     
Γράφει στην επικεφαλίδα του 4ου Κεφαλαίου ο Βασίλης Χαρδαλιάς: «Underwriting: το θεμέλιο της πρόληψης».  

Δεν θα μπορούσε εναργέστερα να αποτυπώσει την “έμμονη ιδέα” πολλών από εμάς, της τότε νέας ασφαλιστικής γενιάς, ότι τα σπέρματα, οι βάσεις της πρόληψης, σαν ουσιαστικό συστατικό της προσφερόμενης ασφαλιστικής προστασίας, βρίσκονται στην ανάληψη των κινδύνων, όταν αυτή είναι ασφαλώς απαλλαγμένη από υποχρεωτικά τιμολόγια. Το λέει ακόμα καθαρότερα, σ’ ένα άλλο σημείο: «το θεμέλιο της πρόληψης της ασφαλιστικής ζημίας μπαίνει μαζί με τη απόφαση του ασφαλιστή να αναλάβει τον προτεινόμενο κίνδυνο». Πόσο αληθινό!  Και μη νομίζετε πως η σύνδεση underwriting – πρόληψης ήταν πάντα αυτονόητη. Είναι κυρίως στο δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα, που διαπιστώνουμε ότι βρίσκει γόνιμο έδαφος η αντίληψη που θέλει τον underwriter συμμέτοχο σε θέματα σχεδιασμού και εφαρμογής μεθόδων και μέτρων πρόληψης και που, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, τον θέλει και ενήμερο πάνω στα θέματα-προβλήματα που προκύπτουν από τη διαχείριση της ασφαλιστικής ζημίας.

Ο επαγγελματίας, με άλλα λόγια, «αναλήπτης» του κινδύνου, ολοκληρώνει τον κύκλο της δραστηριότητάς του μέσ’ από τον σωστό σχεδιασμό της πρόληψης του κινδύνου, που και αυτή με τη σειρά της απαιτεί την εμβάθυνση του underwriter στη διαδικασία διαχείρισης των ζημιών.

Έτσι ολοκληρωμένα λειτούργησε ο Βασίλης Χαρδαλιάς στην επαγγελματική του διαδρομή, κι αυτή την εδραιωμένη, μέσ’ από τη θεωρία και την πράξη πεποίθησή του, θέλει να περάσει με το έργο του.
Αυτή η αντίληψη, λυπούμαι να πω, έχει τα τελευταία χρόνια ξεθωριάσει, κυρίως από την πλευρά πολυεθνικών ασφαλιστικών συγκροτημάτων, που επιλέγουν την εύκολη, αλλά με εξαιρετικά αμφίβολα αποτελέσματα, λύση των προτιμολογημένων ασφαλιστικών πακέτων (pre-underwritten), με pr?t-a-porter διαχείριση ζημιών και κονσερβοποιημένες οδηγίες πρόληψης.

Πέρα, όμως, από τα θέματα πρόληψης, ο συγγραφέας, πολύ σωστά και με δικαιολογημένη έμφαση, αναφέρεται στο τελευταίο βιβλίο του και στους «κινδύνους ηθικής τάξης» –κινδύνους, που κατ’ εξοχήν γνωρίζει ή είναι σε θέση να υποψιασθεί ή ακόμα κα να “διαισθανθεί” ένας δοκιμασμένος κι έμπειρος underwriter και που ασφαλώς, στους καιρούς μας, παίρνουν κρίσιμες διαστάσεις.
Τέλος, η κάλυψη του εξαιρετικά νευραλγικού (στην κλασικότητά του, έστω) θέματος: διερεύνηση της φύσης, της έκτασης και του ύψους της ασφαλιστικής ζημίας, γίνεται μ’ ένα τρόπο μεθοδικό –βήμα προς βήμα –, τεκμηριωμένο, με στοιχεία έγκυρα, βγαλμένα μέσ’ από την οδυνηρή πράξη, καλύπτοντας με ζηλευτή ακρίβεια όλες τις ενδεχόμενες εκδοχές των συνθηκών επέλευσης του κινδύνου, έτσι ώστε ο διακανονιστής της ζημίας να έχει μπροστά του μια ανάγλυφη εικόνα των ενεργειών στις οποίες πρέπει να προβεί.

Με την ίδια επάρκεια ο Βασίλης Χαρδαλιάς ολοκληρώνει την πραγματεία του μ’ ένα ακόμα κεφάλαιο που αναφέρεται στον προασφαλιστικό έλεγχο (επιθεώρηση και εκτίμηση) του κινδύνου, που σηκώνει την μπάλα στον ικανό, δεξιοτέχνη και έμπειρο underwriter, για να καρφώσει τις «συστάσεις για βελτίωση του κινδύνου».

Κι εδώ ακριβώς βλέπει κανείς το μέταλλο του επαγγελματία ασφαλιστή –όπως ο Βασίλης Χαρδαλιάς– που δεν το έχουν θαμπώσει τα πενήντα και, χρόνια ανάλωσής του στον ασφαλιστικό στίβο και ο οποίος έχει πλήρη και ξεκάθαρη αντίληψη του κοινωνικού έργου που επιτελεί. Κι αυτό είναι όχι απλά να εκτιμήσει (και να χρεώσει ανάλογα) τον βαθμό επικινδυνότητας του κάθε κινδύνου, αλλά να προσφέρει και όλα εκείνα τα συμπληρωματικά στοιχεία που θα ενισχύσουν τη θέση του ασφαλισμένου, θα βελτιώσουν τη συμπεριφορά του κινδύνου, θα διασφαλίσουν, στο μέτρο του δυνατού, την ομαλή και αναίμακτη διεκπεραίωση της κάθε οικονομικής και επαγγελματικής δραστηριότητας.

Γι’ αυτό είναι και «δάσκαλος» ο Βασίλης Χαρδαλιάς. Με την αυθεντική έννοια της λέξης. Δάσκαλος – οδηγός, που με επιμέλεια, αλλά κυρίως με πάθος, σε εισάγει σε νέα πεδία γνώσης.
Η παρουσία του στο ΕΙΑΣ, εικοσιπέντε σχεδόν χρόνια, μαρτυρεί το αληθές του λόγου.
Εύχομαι, έτσι να πορεύεται πάντοτε ανάμεσά μας, ευθυτενής, χαλκέντερος, παραγωγικός και να ’μαστε κι εμείς καλά, να του απευθύνουμε φτωχά λόγια για πλούσιο έργο!».

Μόνο φτωχά δεν ήταν τα λόγια του κ. Αδαμαντιάδη! Το μόνο που θέλουμε, ως κατακλείδα, να προσθέσουμε είναι μια επισήμανσή του, εκτός …μικροφώνου: «Οι νέοι μας συνάδελφοι εκτιμούν λίγο το γεγονός ότι υπάρχουν σημαντικοί οδηγοί-βιβλία, στα οποία μπορούν να προστρέχουν καθημερινά».
Είναι μια καίρια παρατήρηση, με διττή “ανάγνωση”:
αφενός, το βιβλίο του κ. Χαρδαλιά είναι ένα σημαντικό και απαραίτητο ασφαλιστικό εγχειρίδιο για τους ασχολούμενους με τις ασφαλίσεις ζημιών, είτε είναι διαμεσολαβητές είτε στελέχη ασφαλιστικών επιχειρήσεων
αφετέρου, οι νεότεροι ασφαλιστές (στελέχη εταιρειών και διαμεσολαβητές) στην πλειονότητά τους δεν προστρέχουν στη γνώση που μπορούν να τους προσφέρουν τα εξειδικευμένα βιβλία ασφαλιστικού περιεχομένου και δεν “επενδύουν” στη μελέτη και στη διά βίου μάθηση –είναι κι αυτό ένα σημείο των καιρών μας, ένας κανόνας που έχει φυσικά και τις φωτεινές εξαιρέσεις του.