PEPP: υπάρχουν ακόμα… άγνωστες περιοχές

Αναμφίβολα, η συμφωνία για ένα πανευρωπαϊκό ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν (PEPP) αποτελεί σημαντικό ορόσημο, αλλά το πόσο δημοφιλή θα αποδειχτούν τα PEPPs ή ποιος θα είναι ο αντίκτυπός τους στα επίπεδα συνταξιοδοτικής αποταμίευσης σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι αδύνατο να προβλεφθεί ή να εκτιμηθεί.

Στο θέμα αυτό αναφέρεται ο κ. Nicolas Jeanmart, Επικεφαλής Προσωπικών Ασφαλίσεων, Γενικών Aσφαλίσεων & Μακροοικονομίας της Insurance Europe, σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο Annual Report 2018-2019 της Insurance Europe, το οποίο παραθέτουμε στη συνέχεια.

Τ α εθνικά συνταξιοδοτικά συστήματα υφίστανται πίεση σε όλο τον κόσμο, καθώς οι πληθυσμοί γερνούν και τα δημόσια οικονομικά πιέζονται. Η κατάσταση στην ΕΕ δεν διαφέρει και, παρόλο που οι συνταξιοδοτικές παροχές υπάγονται στην αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων, αυτοί που διαμορφώνουν την πολιτική της ΕΕ εξετάζουν τρόπους για την τόνωση της συνταξιοδοτικής αποταμίευσης.

Μετά από σχεδόν δύο χρόνια διαπραγματεύσεων, στις αρχές του 2019 βρέθηκε κοινό έδαφος για τον σχεδιασμό ενός πανευρωπαϊκού ατομικού συνταξιοδοτικού προϊόντος (PEPP), το οποίο προορίζεται να συμπληρώνει τα εθνικά συστήματα και να μπορεί να μεταφέρεται μεταξύ των κρατών της ΕΕ, επωφελούμενο έτσι από τις οικονομίες κλίμακας που δημιουργούνται πανευρωπαϊκά.

Η συμφωνία που επετεύχθη μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ έχει καταστήσει σαφέστερο το αρχικό κείμενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και έχει αντιμετωπίσει θέματα μείζονος σημασίας για τον ασφαλιστικό κλάδο.

Ειδικότερα, ο ασφαλιστικός κλάδος χαιρετίζει την άρση της απαίτησης κάθε PEPP να προσφέρει έναν «υπό-λογαριασμό» σε κάθε κράτος μέλος, καθώς αυτό θα ξεπερνούσε τους πόρους των περισσότερων οργανισμών, εξαιρουμένων των πολύ μεγάλων.

Η αποσαφήνιση των κανόνων σχετικά με την αλλαγή προμηθευτών, με την εισαγωγή μιας σταθερής ελάχιστης περιόδου κατοχής του προϊόντος, θα δώσει στους αποταμιευτές μεγαλύτερη ευελιξία, ενώ παράλληλα θα επιτρέπει στους παρόχους των PEPPs να διαχειρίζονται τις επενδύσεις μακροπρόθεσμα.

Ο ασφαλιστικός κλάδος στηρίζει επίσης τη διευκρίνιση ότι οι εγγυήσεις οφείλονται κατά την έναρξη της φάσης της εξαγοράς (δηλαδή όταν αποσύρονται τα κεφάλαια) –και όχι στο σημείο κατά το οποίο ένας αποταμιευτής αλλάζει προμηθευτή– και ότι δεν πρέπει να καλύπτουν τον πληθωρισμό, το κόστος και τα τέλη.

Δεδομένης της ποικιλίας των παρόχων που είναι επιλέξιμοι να προσφέρουν PEPPs –και τους διαφορετικούς κανόνες που ισχύουν για αυτούς ανάλογα με τον τύπο τους–, η Insurance Europe επικροτεί το γεγονός ότι οι κανόνες κοινοποίησης πληροφοριών και διανομής επικεντρώνονται γενικά στο επίπεδο των εγγυήσεων και των κινδύνων που συνεπάγεται ένας συγκεκριμένος τύπος PEPP.

Τέλος, η εισαγωγή αυτοτελών απαιτήσεων προσυμβατικής πληροφόρησης προσαρμοσμένων στις ιδιαιτερότητες ενός PEPP θα οδηγήσει, ενδεχομένως, σε ένα σημαντικό έγγραφο βασικών πληροφοριών PEPP (KID), το οποίο θα επιτρέψει στους αποταμιευτές να επιλέξουν το PEPP που ταιριάζει καλύτερα τις ανάγκες τους.

Aβέβαιες οι επιπτώσεις του PEPP

Παρά τις ευπρόσδεκτες βελτιώσεις που έγιναν στην αρχική πρόταση της Επιτροπής σχετικά με το PEPP, είναι ακόμη πολύ νωρίς για να προβλεφθεί το πόσο δημοφιλή θα αποδειχτούν τα PEPPs ή για να εκτιμηθεί ο αντίκτυπός τους στα επίπεδα συνταξιοδοτικής αποταμίευσης σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή ορισμένες από τις κρίσιμες ερωτήσεις δεν έχουν ληφθεί υπόψη στον Κανονισμό και θα αντιμετωπιστούν με τα δευτερεύοντα μέτρα του “επιπέδου ΙΙ” ή με την καθοδήγηση των εποπτικών αρχών.

Για παράδειγμα, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ συμφώνησαν να καταχωρίζονται τα PEPPs σε εθνικό επίπεδο. Ο κανονισμός για τα PEPPs ορίζει τους ρόλους που πρέπει να έχουν οι αρμόδιες αρχές των κρατών καταγωγής και υποδοχής, τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για την υποβολή αίτησης εγγραφής, τα βήματα στη διαδικασία και το χρονοδιάγραμμα.

Ωστόσο, δεν καθορίζει τα κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τις εθνικές αρχές κατά την αξιολόγηση των αιτήσεων PEPPs, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας τόσο για να εξασφαλιστεί ότι η ετικέτα PEPP αποτελεί ένδειξη ποιότητας σε ολόκληρη την Ευρώπη όσο και για να αποφευχθούν ασυνέπειες μεταξύ κατηγοριών παρόχων και προϊόντων. Μόνο ο χρόνος θα δείξει εάν οι εθνικές προσεγγίσεις θα μπορέσουν να συγκλίνουν.

Η συμφωνηθείσα διαδικασία καταχώρισης PEPP εισάγει επίσης έναν άγνωστο παράγοντα, δεδομένου ότι αμφισβητεί τις καθιερωμένες εποπτικές πρακτικές.

Σύμφωνα με το εποπτικό πλαίσιο της ΕΕ που ισχύει από τη δεκαετία του ’80, οι εθνικές αρχές εποπτεύουν τους παρόχους, όχι τα προϊόντα (με εξαίρεση τον τομέα των κινητών αξιών).

Επομένως, μια διαδικασία εξουσιοδότησης PEPP είναι άγνωστη περιοχή για τον ασφαλιστικό και τον τραπεζικό τομέα και δεν είναι σαφές τι θα σημαίνει αυτή η επίβλεψη βάσει προϊόντων στην πράξη.

Φορολογικά ζητήματα

Η φορολογία παραμένει ο «ελέφαντας στο δωμάτιο». Η πρόταση για τα PEPPs δημοσιεύθηκε με μια μη δεσμευτική σύσταση, που καλεί τα κράτη μέλη που είναι αποκλειστικά υπεύθυνα για τα φορολογικά ζητήματα να εξασφαλίσουν στο PEPP την ίδια φορολογική μεταχείριση με τα εθνικά συνταξιοδοτικά προϊόντα, ακόμη και όταν το PEPP δεν πληροί όλα τα εθνικά κριτήρια που απαιτούνται για φορολογικές ελαφρύνσεις.

Αυτό που είναι ασαφές σε αυτό το στάδιο είναι το πώς η εφαρμογή της ίδιας φορολογικής μεταχείρισης, ανεξάρτητα από τον σχεδιασμό ενός συγκεκριμένου προϊόντος PEPP, θα λειτουργήσει στην πράξη και γιατί τα κράτη μέλη θα το κάνουν, εάν πρέπει να πληρούνται πολύ αυστηρές προϋποθέσεις στη δικαιοδοσία τους.

Σύμφωνα με το εποπτικό πλαίσιο της ΕΕ που ισχύει από τη δεκαετία του ’80, οι εθνικές αρχές εποπτεύουν τους παρόχους, όχι τα προϊόντα (με εξαίρεση τον τομέα των κινητών αξιών).

Επομένως, μια διαδικασία εξουσιοδότησης PEPP είναι άγνωστη περιοχή για τον ασφαλιστικό και τον τραπεζικό τομέα και δεν είναι σαφές τι θα σημαίνει αυτή η επίβλεψη βάσει προϊόντων στην πράξη.

Επιπλέον, η EIOPA πρέπει να καταρτίσει έναν μακρύ κατάλογο τεχνικών προτύπων εντός 12 μηνών από την έναρξη ισχύος του κανονισμού. Το γεγονός ότι σημαντικά στοιχεία του πλαισίου για το PEPP θα καθοριστούν σε μεταγενέστερο στάδιο από την EIOPA καθιστά δύσκολη την εκτίμηση του τρόπου με τον οποίο θα εξεταστεί το PEPP στο τέλος.

Επίσης, αφήνοντας αυτά τα στοιχεία να καθοριστούν στο Επίπεδο ΙΙ δημιουργούνται ερωτήματα, ιδιαίτερα για πιο πολιτικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα η εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των παρόχων.

Για παράδειγμα, δεν είναι σαφές εάν το ανώτατο όριο του 1% επί του κόστους θα καλύπτει όλα τα είδη δαπανών ή αν θα αποκλείσει εκείνα που σχετίζονται με την παροχή συγκεκριμένων χαρακτηριστικών, όπως εγγυήσεις, κάλυψη βιομετρικών κινδύνων και εξατομικευμένες συμβουλές.

Η θέσπιση ενός μη ρεαλιστικού ανώτατου ορίου για το κόστος θα μείωνε την ποικιλία των προσφερόμενων PEPPs και θα είχε επιζήμιο αντίκτυπο στην ικανότητα των ασφαλιστών να προσφέρουν PEPPs με εγγυήσεις, κάλυψη βιομετρικών κινδύνων και προσόδους, στερώντας έτσι τους αποταμιευτές από αυτά τα πρόσθετα προστατευτικά χαρακτηριστικά.

Ομοίως, σύμφωνα με τον κανονισμό για το PEPP, τόσο οι κεφαλαιακές εγγυήσεις όσο και οι συντηρητικές επενδυτικές στρατηγικές που υποστηρίζονται από τεχνικές μείωσης του κινδύνου, είναι επιλέξιμες επενδυτικές επιλογές. Ωστόσο, οι τεχνικές αυτές εμπίπτουν σε διαφορετικούς κανόνες προληπτικής εποπτείας, εάν υπάρχουν, και τείνουν να εξυπηρετούν διαφορετικούς σκοπούς.

Ζητήθηκε από την EIOPA να καθορίσει τις τεχνικές μετριασμού του κινδύνου που πρέπει να χρησιμοποιούνται από τους παρόχους, ώστε να καθιστούν επιλέξιμες ορισμένες κατηγορίες επενδυτικών στρατηγικών για το PEPP.

Αυτό θα είναι κρίσιμο, καθώς θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την ικανότητα των παρόχων να σχεδιάζουν ελκυστικές επενδυτικές στρατηγικές και, κυρίως, να αξιοποιούν τα δυνατά σημεία των επιχειρηματικών μοντέλων τους.

Είναι ζωτικής σημασίας το έργο της EIOPA να αποφεύγει τις στρεβλώσεις που βασίζονται στο τομεακό κανονιστικό πλαίσιο που ισχύει για διάφορους παρόχους και ταυτόχρονα να εξασφαλίζει ότι οι επενδυτές κεφαλαίων είναι εξίσου προστατευμένοι ώστε να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη τους.

Το PEPP είναι ένα εξαιρετικά φιλόδοξο ευρωπαϊκό σχέδιο και βασική συνιστώσα του σχεδίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ένωση των Κεφαλαιαγορών, καθώς επιδιώκει να διοχετεύσει περισσότερες αποταμιεύσεις σε μακροπρόθεσμες επενδύσεις.

Με το PEPP, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να δώσει μια ευρωπαϊκή διάσταση σε προϊόντα που είναι εγγενώς εθνικά.

Αν και πρέπει να επαινέσουμε την προορατική προσέγγισή της και ενώ οι στόχοι για το κλείσιμο του χάσματος των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων και για την προώθηση των μακροπρόθεσμων επενδύσεων είναι ευπρόσδεκτοι, θα χρειασθεί ακόμη μεγάλη προσπάθεια από όλες τις πλευρές τους προσεχείς μήνες για να καταστεί επιτυχές το PEPP.

* Μετά την υιοθέτηση του Κανονισμού από το αρμόδιο Συμβούλιο Υπουργών, θα ακολουθήσει η δημοσίευση του κειμένου στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η θέση αυτού σε ισχύ είκοσι μέρες από την ημερομηνία δημοσίευσης. Συγχρόνως, από την ίδια ημερομηνία αρχίζει παράλληλα η περίοδος του ενός έτους, εντός της οποίας η EIOPA θα διαμορφώσει τα προβλεπόμενα από τον Κανονισμό μέτρα επιπέδου ΙΙ (τεχνικά πρότυπα). Με την παρέλευση των 12 μηνών από τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Κανονισμός θα εφαρμόζεται στα κράτη μέλη χωρίς την ανάγκη εφαρμοστικών εθνικών μέτρων.