PEPP (Pan-European Pension Product): Δυνατότητες & Προκλήσεις

“Απόψεις & Θέσεις Φοιτητών του ΠΑ.ΠΕΙ. – Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης”
(…η νέα μας στήλη)

Στο τεύχος Φεβρουαρίου, ανοίγουμε έναν εποικοδομητικό “διάλογο” με τα αυριανά (δυνητικά) στελέχη της ασφαλιστικής μας αγοράς, τους φοιτητές του Τμήματος Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Και είναι “διάλογος”, γιατί τους προκαλέσαμε-προσκαλέσαμε να τοποθετηθούν σε μια σειρά θεμάτων που εμείς τους προτείναμε, αλλά και σε θέματα που πρότειναν εκείνοι! Μας εντυπωσίασε το ενδιαφέρον και η προθυμία τους να ανταποκριθούν, αλλά και οι θέσεις-προτάσεις που διατυπώνουν κατά περίπτωση.

Ο Δρ Παναγιώτης Ξένος, επιβλέπων καθηγητής, ήταν αρωγός στην προσπάθειά τους και ο συνδετικός μας κρίκος γι’ αυτή τη συνεργασία.

Με αίσθηση ευθύνης η «Ασφαλιστική Αγορά» επιδιώκει και επιζητά να δημιουργήσει ενδιαφέρον, να δώσει κίνητρο, όχι μόνον στους νέους επιστήμονες, αλλά και σε αυτούς που ηγούνται και πρωταγωνιστούν σήμερα στην ελληνική ασφαλιστική αγορά και αγωνιούν για τη στελέχωσή της αύριο.

Μικρό, λοιπόν, δείγμα της ευθύνης μας η δημιουργία αυτής της νέας στήλης, η εκχώρηση αυτού του βήματος στα νέα παιδιά, που τα χρειάζεται η ελληνική ασφαλιστική αγορά.

Καλούμε τους αναγνώστες μας να τοποθετηθούν για την πρωτοβουλία μας, τη δημιουργία αυτής της στήλης.

Στις 20 Ιουνίου του 2019 δημοσιεύτηκε ο Κανονισμός (ΕΕ) 2019/1238 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με τη θέσπιση πανευρωπαϊκού ατομικού συνταξιοδοτικού προϊόντος (PEPP). Το PEPP ορίζεται ως α) μια σύμβαση μεταξύ μεμονωμένου αποταμιευτή και φορέα σε εθελοντική βάση και είναι συμπληρωματικό της εκ του νόμου προβλεπόμενης ή/και της επαγγελματικής σύνταξης, β) προβλέπει μακροπρόθεσμη συσσώρευση κεφαλαίου με ρητό στόχο την παροχή εισοδήματος κατά τη συνταξιοδότηση και με περιορισμένες δυνατότητες για πρόωρη αποχώρηση πριν από τη συνταξιοδότηση, γ) δεν είναι ούτε εκ του νόμου προβλεπόμενο ούτε επαγγελματικό συνταξιοδοτικό προϊόν.

Βασικά χαρακτηριστικά

Τα PEPP δημιουργήθηκαν με κάποια βασικά χαρακτηριστικά, τα οποία τα ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα συνταξιοδοτικά προϊόντα. Πιο συγκεκριμένα, τα PEPP θα προσφέρονται από ένα ευρύ φάσμα παρόχων, συμπεριλαμβανομένων ασφαλιστικών εταιρειών, τραπεζών, διαχειριστών περιουσιακών στοιχείων, ορισμένων επιχειρήσεων επενδύσεων και ορισμένων επαγγελματικών συνταξιοδοτικών ταμείων (IORPS). Με αυτόν τον τρόπο προβλέπεται να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός.

Επιπλέον, όλα τα PEPP, αφού εγκριθούν από τις αρμόδιες εθνικές αρχές, καταγράφονται σε ένα κεντρικό μητρώο της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA), ώστε να τους δοθεί άδεια να διανέμονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Με αυτόν τον τρόπο οι πάροχοι PEPP επωφελούνται από μια πραγματικά ενιαία αγορά. Όλα τα PEPP υπόκεινται σε πλήρη διαφάνεια, τόσο στα κόστη όσο και στους φόρους. Μάλιστα, για να εξασφαλιστεί η προστασία των καταναλωτών PEPP σε όλη την ΕΕ, η EIOPA έχει τη δυνατότητα να εκδώσει προσωρινή απαγόρευση ή περιορισμό της εμπορίας, της διανομής ή της πώλησης συγκεκριμένων PEPP στην ΕΕ. Βασικό στοιχείο των PEPP είναι ότι τα κράτη μέλη καθορίζουν τα φορολογικά κίνητρα, καθώς και τις προϋποθέσεις εξοικονόμησης και αποπληρωμής των κεφαλαίων.

Καινοτομίες & πλεονεκτήματα για τους αποταμιευτές

Τα δικαιώματα που υποχρεούνται να παρέχουν οι πάροχοι PEPP στους αποταμιευτές κάνουν τα PEPP καινοτόμα και μοναδικά συνταξιοδοτικά προϊόντα. Αρχικά, οι αποταμιευτές PEPP έχουν το δικαίωμα επιλογής της επενδυτικής στρατηγικής της αρεσκείας τους, ανάμεσα σε ένα σύνολο έως και έξι διαφορετικών επενδυτικών πλάνων. Μεταξύ αυτών τον πλάνων περιλαμβάνεται και το προκαθορισμένο πλάνο, το οποίο ονομάζεται «βασικό PEPP» και έχει οριοθετημένα κόστη. Μάλιστα, ένας αποταμιευτής μπορεί να αλλάζει, εφόσον το επιθυμεί, την επενδυτική του στρατηγική δωρεάν ανά πενταετία. Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα στους αποταμιευτές PEPP να αλλάζουν πάροχο κάθε πέντε χρόνια, εάν το επιθυμούν, και σε οριοθετημένα κόστη (μέχρι και 1,5% του θετικού ισοζυγίου). Ένα από τα πιο σημαντικά πλεονεκτήματα των PEPP για τους αποταμιευτές είναι ότι, αν για οποιοδήποτε λόγο μετακινηθούν εντός της ΕΕ, μπορούν να συνεχίσουν να συνεισφέρουν στο ίδιο PEPP. Τέλος, πριν από τη σύναψη του συμβολαίου, ο πάροχος PEPP πρέπει να ενημερώνει τους καταναλωτές με ένα έγγραφο βασικών πληροφοριών (KID), ενώ κατά τη διάρκεια του συμβολαίου προβλέπεται ετήσια ενημέρωση σχετικά με τις αποταμιεύσεις των καταναλωτών PEPP.

Αυτός ο νέος τύπος προϊόντος έχει σχεδιαστεί για να προσφέρει στους καταναλωτές περισσότερες επιλογές πανευρωπαϊκά, ανταγωνιστικότερα προϊόντα, ενώ παράλληλα παρέχει ισχυρή προστασία. Το προϊόν αυτό προορίζεται για κάθε εργαζόμενο, αυτοαπασχολούμενο ή οποιοδήποτε άνεργο ή υπό εκπαίδευση άτομο. Το πραγματικό ερώτημα, όμως, είναι γιατί χρειάζονται τα PEPP στην ΕΕ και πώς θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην τόνωση των εθνικών συνταξιοδοτικών συστημάτων.

Θα συμβάλουν τα ΡΕΡΡ στην αντιμετώπιση του συνταξιοδοτικού κενού;

Η ΕΕ αντιμετωπίζει ένα σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα, το οποίο ασκεί πίεση στη βιωσιμότητα και την επάρκεια των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Πιο συγκεκριμένα, το 2013 υπήρχαν 4 εργαζόμενοι ανά συνταξιούχο, ενώ προβλέπεται ότι το 2060 θα υπάρχουν περίπου 2,1. Οι περισσότερες συντάξεις προέρχονται από τον Πυλώνα Ι (δημόσιες συντάξεις), που εφαρμόζει το οικονομικό σύστημα Pay As You Go (PAYG), σύμφωνα με το οποίο οι παροχές συνταξιοδότησης από το κράτος και τα Ταμεία χρηματοδοτούνται με εισφορές που καταβάλλουν οι τρέχοντες εργαζόμενοι. Επειδή υπάρχουν λιγότεροι άνθρωποι σε εργάσιμη ηλικία για να συντηρήσουν τους συνταξιούχους, ο Πυλώνας Ι δεν μπορεί να διατηρηθεί βιώσιμος και με επαρκείς συντάξεις.

Διάφορα μέτρα για την τόνωση του συνταξιοδοτικού συστήματος έχουν ληφθεί, όπως η αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης, η υποστήριξη της υγιούς μακροζωίας του πληθυσμού, η παράλληλη εργασία με τη σύνταξη και η υποστήριξη διαρκούς εκπαίδευσης σε κάθε ηλικία. Ειδικότερα, οι χώρες οι οποίες αντιμετώπισαν οικονομική κρίση εφάρμοσαν σκληρότερα μέτρα, όπως η μείωση των συντάξεων και η αύξηση των φόρων, τα οποία βοήθησαν δραστικά στη βιωσιμότητα του συστήματος αλλά με κόστος την επάρκεια των συντάξεων.

Η επάρκεια των συνταξιοδοτικών συστημάτων είναι ένα ανησυχητικό πρόβλημα. Μάλιστα, υπάρχει ένα παγκόσμιο έλλειμμα αποταμιεύσεων για τη συνταξιοδότηση περίπου 70 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο θα αυξηθεί σε 400 τρισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2050. Το κενό αυτό των συνταξιοδοτικών Ταμείων στην Ευρώπη ξεπερνά τα 2 τρισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, δηλαδή το 13% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2016, δηλαδή αυξάνεται κατά 28 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε μέρα.

Ουσιαστικά, το συνταξιοδοτικό κενό δημιουργείται από το γεγονός ότι οι υποχρεώσεις των Ταμείων και του κράτους ξεπερνούν τα περιουσιακά στοιχεία που κατέχουν αυτή τη στιγμή. Η ανάπτυξη, λοιπόν, των Πυλώνων ΙΙ και ΙΙΙ και η εισαγωγή νέων καινοτόμων προϊόντων, όπως τα PEPP, αναμένεται να μειώσουν σε κάποιο βαθμό αυτή τη διαφορά.

Οι κύριοι στόχοι των PEPP είναι η αντιμετώπιση σημαντικών προκλήσεων της Ένωσης. Ειδικότερα, η αγορά εργασίας υφίσταται ριζικές αλλαγές. Το 2015, 11,3 εκατομμύρια πολίτες της Ένωσης σε ενεργό ηλικία (20-64 ετών) διέμεναν σε κράτος μέλος άλλο από το κράτος μέλος της υπηκοότητάς τους, 1,3 εκατομμύρια πολίτες της Ένωσης εργάζονταν σε κράτος μέλος άλλο από το κράτος μέλος διαμονής τους και 1,4 εκατομμύρια συνταξιούχοι ζούσαν σε άλλο κράτος μέλος από αυτό της καταγωγής τους. Επιπλέον, τα στοιχεία για τους εργαζόμενους πολίτες της Ένωσης δείχνουν το 2015 αύξηση 5,4% σε σχέση με το 2014. Από τα παραπάνω στοιχεία αναδεικνύεται η ανάγκη που έχουν οι πολίτες της Ένωσης να μετακινούνται εντός της Ευρώπης και η σημασία των PEPP για την εξασφάλιση των αποταμιεύσεών τους όταν βρίσκονται για μεγάλο χρονικό διάστημα σε άλλο κράτος μέλος. Ακόμα, μια σημαντική πρόκληση στην οποία τα PEPP συμβάλλουν θετικά είναι η προσπάθεια ένωσης των κεφαλαιαγορών (CMU). Η φιλοσοφία του PEPP στηρίζεται στις μακροπρόθεσμες επενδύσεις, συμβάλλοντας έτσι στην οικονομική ανάπτυξη και στην αύξηση των επιπέδων απασχόλησης.

Το PEPP, σύμφωνα με μελέτη της Ernst & Young του 2017, μπορεί δυνητικά να έχει ένα θετικό αντίκτυπο στην αντιμετώπιση του συνταξιοδοτικού προβλήματος. Το 2017, τα περιουσιακά στοιχεία που χειριζόταν ο τρίτος Πυλώνας της ΕΕ υπολογίζονταν στα 0,7 τρισεκατομμύρια, ενώ το 2030 αναμένεται να αυξηθούν σε 1,4 τρισεκατομμύρια χωρίς τα PEPP και σε 2,1 τρισεκατομμύρια μαζί με τα PEPP. Βέβαια, λαμβάνεται υπόψη μια φιλική φορολογική πολιτική απέναντι στα PEPP. Μάλιστα, η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει ότι για να έχουν αποτέλεσμα τα PEPP θα πρέπει τα κράτη μέλη να προωθήσουν ευνοϊκές φορολογικές πολιτικές και κίνητρα.

Συμπερασματικά, οι αποταμιεύσεις του Πυλώνα ΙΙΙ εκτιμώνται ότι άξιζαν το 2017 περίπου 0,7 τρισεκατομμύρια ευρώ, σε σύγκριση με περίπου 7,5 τρισεκατομμύρια ευρώ του δεύτερου Πυλώνα. Ακόμα και αν προσθέσουμε τη θεαματική αύξηση στα 2,1 τρισεκατομμύρια ευρώ το 2030 και πάλι ο τρίτος Πυλώνας θα είναι ο μικρότερος σε σχέση με τους υπόλοιπους.

Από την άλλη μεριά, σύμφωνα με μελέτη της EIOPA, το 2016 οι Ευρωπαίοι πολίτες ηλικίας 25-59 ετών, οι οποίοι είχαν αγοράσει κάποιο προϊόν του Πυλώνα ΙΙΙ, ήταν περίπου το 27% του πληθυσμού (63 εκατομμύρια). Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει χώρος για ανάπτυξη αυτής της αγοράς, έτσι ώστε να συμπληρωθούν οι συντάξεις του Πυλώνα Ι, που όπως δείχνουν τα πράγματα δεν θα είναι από μόνες τους επαρκείς στο μέλλον.

Αυτό που πρέπει να τονισθεί είναι ότι ακόμα και αν ο τρίτος Πυλώνας είναι ο μικρότερος, δεν σημαίνει ότι είναι αμελητέος. Με μια σοβαρή πολιτική απέναντι σε αποταμιευτικά προϊόντα όπως τα PEPP, δηλαδή υιοθετώντας μια ευνοϊκή φορολογική πολιτική από τη μεριά των κρατών μελών της ΕΕ και κρατώντας μειωμένα τα κόστη από τη μεριά των παρόχων, δημιουργείται κίνητρο για να στραφούν οι πολίτες στα PEPP.

Βιβλιογραφία

Nieminen, R. and Eatock, D. (2018). IN-DEPTH ANALYSIS European added value assessment on the pan-European pension product (PEPP). [ebook/pdf] Brussels: © European Union.

A PAN-EUROPEAN PERSONAL PENSION PRODUCT. (2019). [ebook/pdf] Brussels: European Commission.

Natier, V., Chevalier, F., Chaize-Lang, C. and Veyssiere, L. (2019). Study on the feasibility of a European Personal Pension Framework. [ebook/pdf] European Commission, pp.260-262.

https://ec.europa.eu/ (2019). Capital Markets Union: Pan-European Personal Pension Product (PEPP).

insuranceeurope.eu. (2018). Pan-European Pension Product (PEPP) key messages.

insuranceeurope.eu. (n.d.). A Pan-European Personal Pension Product (PEPP).

pensionseurope.eu. (2018). Pensions Europe Position paper on the panEuropean Personal Pension Product (PEPP).

Κανονισμός (EE) 2019/1238 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουνίου 2019, σχετικά με τη θέσπιση πανευρωπαϊκού ατομικού συνταξιοδοτικού προϊόντος (PEPP). ΚΕΦΑΛΑΙΟ I, Άρθρο 2: 1α), 1β), 1γ).