Οι πίνακες θνησιμότητας και η διασφάλιση των μελλοντικών συντάξεων

Οι διαφορές στους πίνακες θνησιμότητας, γνωστοί και ως πίνακες ζωής, μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στους ασφαλιστές και τα συνταξιοδοτικά ταμεία

Αν ρωτήσετε τους αναλογιστές πόσα χρόνια είναι πιθανό να ζήσετε κατά μέσο όρο, οι απαντήσεις που θα λάβετε είναι σημαντικά διαφορετικές. Για παράδειγμα, αν σήμερα είστε άντρας Γερμανός που γεννήθηκε το 1988, η απάντηση θα μπορούσε να είναι είτε 82,1 είτε 88,9 είτε 97,1 χρόνια, αν φτάσετε την ηλικία των 65 ετών.
Ομοίως, για μια γυναίκα που γεννήθηκε το 1988, η απάντηση θα μπορούσε να είναι 85,8 ή 92,7 ή 100,5 χρόνια.
Η διαφορά εξαρτάται από το σε ποιον από τους τρεις γερμανικούς πίνακες θνησιμότητας αναφέρεται ο αναλογιστής.

Οι αριθμοί σε αυτό που πιο εύσχημα ονομάζουμε «πίνακες ζωής» δείχνουν, για κάθε ηλικία, την πιθανότητα που έχει ένα άτομο να πεθάνει πριν από την επόμενη ημέρα των γενεθλίων του. Ως εργαλείο που χρησιμοποιείται για τον προγραμματισμό της κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και από τις ασφαλιστικές εταιρείες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία για την εκτίμηση των ποσών που απαιτούνται για τις μελλοντικές πληρωμές, οι πίνακες θνησιμότητας καταρτίζονται με βάση την ιστορική εξέλιξη του πληθυσμού.

Μπορούν, επίσης, να αντιπροσωπεύουν σοβαρές προβλέψεις για τη μελλοντική βελτίωση του προσδόκιμου ζωής. Δεν είναι όμως ασυνήθιστο, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Γερμανίας, να συναντήσετε διαφορετικά πρότυπα πινάκων. Ο πίνακας με το χαμηλό ποσοστό προέρχεται από τη Γερμανική Στατιστική Υπηρεσία. Δημοσιεύεται ετησίως και καλύπτει μια περίοδο τριών ετών, ώστε να παρέχει μια εικόνα του σημερινού πληθυσμού και της θνησιμότητάς του. Το υψηλό ποσοστό χρησιμοποιείται από τους ασφαλιστές και προέρχεται από τον Σύλλογο Γερμανών Αναλογιστών (DAV).

Καθώς οι προβλέψεις μακροζωίας τον τελευταίο αιώνα συνεχώς διαψεύδονται από την πραγματική αύξηση, οι πίνακες θνησιμότητας γενεών που χρησιμοποιούνται από τις ασφαλιστικές εταιρείες χρειάζονται βοηθήματα για να εξασφαλιστεί ότι οι εταιρείες έχουν επαρκή αποθέματα για τις μελλοντικές υποχρεώσεις τους. Το μεσαίο ποσοστό προέρχεται από την Heubeck, μια εταιρεία συμβούλων που αναπτύσσει και δημοσιεύει σε τακτά χρονικά διαστήματα ενημερωμένους πίνακες θνησιμότητας για τη Γερμανία, που χρησιμεύουν ως σημείο αναφοράς για τις συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις στους ισολογισμούς των γερμανικών επιχειρήσεων.

Κάθε άλλο παρά ακαδημαϊκή…

Η διαφορά στους πίνακες θνησιμότητας μπορεί να είναι κάθε άλλο παρά ακαδημαϊκή. Η ταχεία αύξηση της μακροζωίας στα νέα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής  Ένωσης είχε σοβαρές επιπτώσεις στους πίνακες θνησιμότητας της περιοχής. Καθώς η υγειονομική περίθαλψη και η υγειονομική συνείδηση εξακολουθούν να υστερούν σε αυτές τις χώρες, θα μπορούσε να υποτεθεί ότι οι εξελίξεις μπορεί να συνεχίσουν στο ίδιο μοτίβο βελτίωσης που σημειώθηκε στη Δυτική Ευρώπη από το 1970 και μετά. Αλλά αυτές οι υποθέσεις ή τα παραπλανητικά στοιχεία μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα με τους πίνακες θνησιμότητας.

Ο Economist σημείωσε σε πρόσφατο δημοσίευμά του ότι τα οικονομικά δεινά των κατασκευαστών αυτοκινήτων της Αμερικής στα μέσα της δεκαετίας του 2000 προήλθαν εν μέρει από την υποτίμηση των συνταξιοδοτικών υποχρεώσεων. Όπως πολλές αμερικανικές εταιρείες, οι αυτοκινητοβιομηχανίες χρησιμοποιούσαν πίνακες θνησιμότητας του 1983, οι οποίοι δεν αντικατόπτριζαν την αύξηση του προσδόκιμου ζωής που σημειώθηκε εδώ και δεκαετίες. Καθώς οι εργαζόμενοι εισέρχονταν στα χρόνια της συνταξιοδότησης και ζούσαν περισσότερο από ό,τι είχε υπολογιστεί, το κόστος των συνταξιοδοτικών υποχρεώσεων που είχαν αναληφθεί τα προηγούμενα χρόνια συνετέλεσε στην πτώχευση της General Motors και της Chrysler.

Για τους παρόχους ετήσιων εισοδημάτων και τα συνταξιοδοτικά ταμεία καθορισμένων εισφορών, οι αναμενόμενες βελτιώσεις στη θνησιμότητα είναι ζωτικής σημασίας. Εάν οι πελάτες τους ζουν περισσότερο από ό,τι έχουν υπολογίσει, τότε θα πρέπει να γίνουν και περισσότερες πληρωμές που δεν έχουν υπολογιστεί και αυτό θα έχει τις επιπτώσεις του στα κεφάλαιά τους.

Μια πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ αναφέρει: «Η αποτυχία να συνυπολογίσουν τις μελλοντικές βελτιώσεις της θνησιμότητας μπορεί να εκθέσει τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τους παρόχους ετήσιων προσόδων σε αναμενόμενη υστέρηση των προβλέψεών τους πάνω από το 10% των υποχρεώσεών τους».

Το 2014 ο ΟΟΣΑ εκτιμούσε ότι κάθε επιπλέον έτος προσδόκιμου ζωής που δεν έχει υπολογιστεί, μπορεί να επιβαρύνει κατά 3%-5% τις τρέχουσες υποχρεώσεις.

Το προσδόκιμο Ζωής  δεν λαμβάνεται υπόψη

Δεδομένου του πόσο σημαντική είναι η βελτίωση της μακροζωίας, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι δεν συμπεριλαμβάνεται σε όλους τους τυποποιημένους πίνακες. Ο λόγος είναι ότι οι κανονισμοί διαφοροποιούνται ευρέως. Από τις 16 χώρες που εξετάστηκαν από τον ΟΟΣΑ, οι περισσότερες δεν απαιτούν από τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τους παρόχους ετήσιων προσόδων να υπολογίζουν τις μελλοντικές βελτιώσεις του προσδόκιμου ζωής.

Η Βραζιλία και η Ν. Κορέα δεν απαιτούν από τις αγορές τους να έχουν ελάχιστους πίνακες θνησιμότητας. Άλλες χώρες απαιτούν ειδικούς πίνακες, ενώ προσδιορίζουν τις ελάχιστες παραδοχές, που μπορούν να μη λαμβάνουν υπόψη τους τις μελλοντικές βελτιώσεις στη θνησιμότητα και το προσδόκιμο ζωής.

Εάν δεν υπάρχουν κανονισμοί, τα συνταξιοδοτικά ταμεία και οι πάροχοι προσόδων συχνά χρησιμοποιούν τους δικούς τους πίνακες ή κάποιο πρότυπο της αγοράς, αλλά σε ορισμένες χώρες οι παραδοχές θνησιμότητας δεν είναι συνεπείς ούτε μεταξύ των παρόχων προσόδων και των συνταξιοδοτικών ταμείων. Ορισμένες χώρες δεν συλλέγουν καν δεδομένα θνησιμότητας.

Από τις χώρες που εξετάστηκαν, οι μισές (όπως η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο) απαιτούν τόσο οι πάροχοι προσόδων όσο και τα συνταξιοδοτικά ταμεία να υπολογίζουν τις μελλοντικές βελτιώσεις της θνησιμότητας, αλλά η πλειοψηφία των χωρών δεν το κάνει. Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, το απαιτούν από τα συνταξιοδοτικά ταμεία, αλλά όχι από τους παρόχους ετήσιων προσόδων.

Στην πράξη, οι πάροχοι στις περισσότερες χώρες υπολογίζουν τη βελτίωση του προσδόκιμου ζωής, αν και ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι αυτό ισχύει περισσότερο για τους παρόχους ετήσιων προσόδων παρά για τα συνταξιοδοτικά ταμεία. Η αποτυχία να προετοιμαστούμε για τις μελλοντικές βελτιώσεις του προσδόκιμου ζωής μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες, όπως δείχνει η δεινή θέση στην οποία περιήλθε η αυτοκινητοβιομηχανία των ΗΠΑ. Θα ήταν λογικό να θεσπιστούν πρότυπα, τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο, σχετικά με τους πίνακες θνησιμότητας.

Η έκθεση του ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι οι κανονιστικές ρυθμίσεις που αφορούν την αντιμετώπιση του κινδύνου μακροβιότητας που αντιμετωπίζουν τα συνταξιοδοτικά ταμεία και οι ασφαλιστικές εταιρείες θα πρέπει να απαιτούν τη χρήση επικαιροποιημένων πινάκων θνησιμότητας, που θα αντικατοπτρίζουν τις μελλοντικές προσδοκίες ως προς το προσδόκιμο ζωής. Οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν με την παροχή αξιόπιστων δεικτών μακροζωίας και προβλέψεων θνησιμότητας. Οι ρυθμίσεις θα πρέπει, επίσης, να παροτρύνουν ασφαλιστές και συνταξιοδοτικά ταμεία να αναγνωρίζουν και να εκτιμούν τον κίνδυνο μακροζωίας στον οποίο εκτίθενται, μέσω κανόνων στα κεφάλαια και τη χρηματοδότησή τους.

Για να βοηθήσει τους ασφαλιστές και τα ταμεία συντάξεων στον χειρισμό αυτού του κινδύνου, ο ΟΟΣΑ θεωρεί ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να ενθαρρύνουν τις αγορές στη χρήση εναλλακτικών μέσων, όπως η τυποποιημένη αντιστάθμιση μακροζωίας βασισμένη σε πίνακες, καθώς και τα ομόλογα δείκτη μακροβιότητας, που θα εκδίδονται από τις ίδιες τις κυβερνήσεις.

Καθώς οι άνθρωποι αναμένεται να ζουν περισσότερο, οι ασφαλιστές και τα συνταξιοδοτικά ταμεία πρέπει να είναι σε θέση να διασφαλίσουν τις πληρωμές τους στο μέλλον. Αν δεν μπορέσουν, ο κίνδυνος θα προσγειωθεί στην αγκαλιά των κυβερνήσεων, οι οποίες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες ενός μεγάλου, γερασμένου και θυμωμένου πληθυσμού.

Michael Heim, Επικεφαλής των Αναλογιστικών Υπηρεσιών Συντάξεων, Allianz Global (Allianz PROJECT-M Magazine Edition 22).