Ο COVID-19 ενεργοποιεί ομόλογα πανδημίας ύψους $132,5 εκατ.

Το ξέσπασμα του νέου κορωνοϊού (COVID-19) θα ενεργοποιήσει ομόλογα πανδημίας, ύψους $132,5 εκατ., τα οποία εγγυάται το Pandemic Emergency Financing Facility (PEF) της Παγκόσμιας Τράπεζας (WBG). Τα χρήματα αυτά θα διοχετευθούν σε επιλεγμένες χώρες για τον μετριασμό του αντίκτυπου της επιδημίας.

Σύμφωνα με την εταιρεία αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας DBRS Morningstar, η χρηματοδότηση αυτή θα μπορούσε να αναδείξει την ανάγκη για τέτοιου είδους μηχανισμούς της αγοράς για την αντιμετώπιση πανδημιών.

Τι είναι το Pandemic Emergency Financing Facility (PEF)

Η επιδημία του ιού Ebola στη Δυτική Αφρική, το διάστημα 2014-2015, η οποία προκάλεσε περισσότερους από 11.000 θανάτους, κατέδειξε την ανάγκη θέσπισης ενός μηχανισμού χρηματοδότησης για την άμβλυνση των πανδημιών στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Προς τον σκοπό αυτό, το 2017, η Διεθνής Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (IBRD) και η Διεθνής Ένωση για την Ανάπτυξη (IDA), που υπάγονται στην Παγκόσμια Τράπεζα, σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και άλλους εταίρους από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, σχεδίασαν και ίδρυσαν το Pandemic Emergency Financing Facility (PEF).

Το PEF σχεδιάστηκε ώστε να παράσχει αυξημένη χρηματοδότηση σε επιλεγμένες χώρες, προκειμένου να ενισχύσει τις προσπάθειές τους να προλάβουν σπάνιες και υψηλής σοβαρότητας εκδηλώσεις ασθενειών από το να γίνουν πανδημίες.

Γενικά, οι χώρες που έχουν πρόσβαση στο PEF είναι αυτές που είναι επιλέξιμες για να λάβουν πόρους από το IDA¹. Το PEF έχει ως στόχο να παράσχει πρόσθετη χρηματοδότηση, για να βοηθήσει τις φτωχότερες χώρες του κόσμου να ανταποκριθούν σε διασυνοριακές και μεγαλύτερης κλίμακας επιδημίες, συμπληρώνοντας και όχι αντικαθιστώντας τον πολύ ευρύτερο ρόλο που διαδραματίζει η IDA καθώς και άλλοι διεθνείς οργανισμοί και χορηγοί βοήθειας στην υποστήριξη των προσπαθειών ενάντια στις πανδημίες.

Τα κεφάλαια του PEF μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση του κόστους των προσπαθειών απόκρισης κατά τη διάρκεια εκδήλωσης μιας επιδημίας. Σε αυτές περιλαμβάνονται, χωρίς να περιορίζονται: ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων, φάρμακα, απαραίτητος και κρίσιμος ιατρικός εξοπλισμός και εξοπλισμός ατομικής προστασίας, logistics και αλυσίδα εφοδιασμού κρίσιμων προμηθειών, μη ιατρικός εξοπλισμός, μικρές αστικές εργασίες (π.χ. δημιουργία προσωρινών κέντρων φροντίδας), υπηρεσίες, μεταφορές, πληρωμές κινδύνων, επικοινωνία, συντονισμός.

Το ασφαλιστικό “παράθυρο” και τα πανδημικά ομόλογα

Το PEF παρέχει χρηματοδότηση στις επιλέξιμες χώρες μέσω 1) ενός ταμείου και 2) ενός ασφαλιστικού παραθύρου. Αυτά τα “παράθυρα” ενεργοποιούνται με διαφορετικούς τρόπους και είναι ειδικά σχεδιασμένα ώστε να αλληλοσυμπληρώνονται.

Μέχρι σήμερα, το PEF έχει πληρώσει από τα δύο “παράθυρα” πόρων του $61,4 εκατ. για την καταπολέμηση του Έμπολα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, συμπεριλαμβανομένων $50 εκατ. για την τρέχουσα επιδημία.

Το ασφαλιστικό “παράθυρο” παρέχει κάλυψη ύψους έως $425 εκατ., που αποτελείται από swaps που συνδέονται με κινδύνους πανδημίας² ύψους $105 εκατ., και δύο κατηγορίες πανδημικών ομολόγων για $320 εκατ. σε κυμαινόμενου επιτοκίου κεφάλαια κινδύνου που συνδέονται με καταστροφές και εκδόθηκαν τον Ιούνιο του 2017. Η κατηγορία Α αυτών των πανδημικών ομολόγων ανήλθε σε $225 εκατ., ενώ η κατηγορία Β σε $95 εκατ.. Όπως συμβαίνει και με άλλα ομόλογα της αγοράς που συνδέονται με καταστροφές, οι επενδυτές θα μπορούσαν να χάσουν το κεφάλαιό τους εάν ένα σύνολο παραμέτρων ενεργοποιηθεί, όπως το μέγεθος της επιδημίας, ο ρυθμός ανάπτυξης και η διασπορά πέρα από τα σύνορα.

Στο πλαίσιο της τρέχουσας επιδημίας κορωνοϊού, οι επενδυτές και στις δύο κατηγορίες πανδημικών ομολόγων της IBRD ενδέχεται να χάσουν εν όλω ή εν μέρει το κεφάλαιό τους, δεδομένων των όρων που περιγράφονται στο ενημερωτικό δελτίο αυτών των πανδημικών ομολόγων και των πιο πρόσφατων στατιστικών πληροφοριών που παρείχε ο ΠΟΥ. Ωστόσο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της DBRS Morningstar, οι επενδυτές κατηγορίας Β είναι πιθανότερο να επηρεαστούν και η αναλογική απώλεια του κεφαλαίου τους θα είναι υψηλότερη.

Για να μπορέσει μια επιδημία να γίνει επιλέξιμο γεγονός, σύμφωνα με τους όρους των πανδημικών ομολόγων της IBRD, πρέπει να έχει ένα ορισμένο επίπεδο σοβαρότητας όσον αφορά τη διάρκεια του συμβάντος, τον αριθμό των επιβεβαιωμένων θανάτων, τη γεωγραφική εξάπλωση και τον ρυθμό ανάπτυξης.

Η κατηγορία Α απαιτεί η τρέχουσα επιδημία κορωνοϊού (1) να προκαλέσει περισσότερους από 2.500 θανάτους σε χώρες και περιοχές που προσδιορίζονται στο ενημερωτικό δελτίο, με 250 περιπτώσεις που επιβεβαιώθηκαν σε κυλιόμενη βάση, (2) να διαρκεί τουλάχιστον 12 εβδομάδες και (3) να προκαλέσει περισσότερους από 20 θανάτους σε μια δεύτερη χώρα.

Εάν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις, τα ομόλογα της Κατηγορίας Α θα χάσουν το 16,67% του κεφαλαίου ή $37,5 εκατ.,³ τα οποία θα διατεθούν για να διανεμηθούν από τις κυβερνήσεις ορισμένων χωρών ή εξειδικευμένων διεθνών οργανισμών. Με βάση τα πιο πρόσφατα δεδομένα που δημοσίευσε ο ΠΟΥ, ο COVID-19 ικανοποιεί ουσιαστικά τις προϋποθέσεις για να ενεργοποιήσει τα ομόλογα Κατηγορίας Α από την άποψη του αριθμού των θανάτων και της γεωγραφικής διασποράς. Ωστόσο, ο ΠΟΥ δήλωσε την έναρξη αυτής της επιδημίας στις 31 Δεκεμβρίου 2019, πράγμα που σημαίνει ότι τα ομόλογα θα αποπληρωθούν στις 24 Μαρτίου 2020 (οπότε και συμπληρώνεται η περίοδος των 12 εβδομάδων).

Τα ομόλογα κατηγορίας Β απαιτούν λιγότερους θανάτους για να ενεργοποιηθούν (250), ενώ οι υπόλοιπες συνθήκες είναι ουσιαστικά παρόμοιες με αυτές της κατηγορίας Α. Η μόνη διαφορά είναι ότι, αν υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις, οι επενδυτές της κατηγορίας Β θα χάσουν όλα τους τα κεφάλαια ($90 εκατ.) στις 24 Μαρτίου 2020. Σε αυτή την περίπτωση το συνολικό ποσό που θα διατεθεί από το PEF θα ανέλθει σε $132,5 εκατ.. Ωστόσο, ένα μεγαλύτερο τοκομερίδιο αντισταθμίζει αυτόν τον υψηλότερο κίνδυνο που συνδέεται με τα ομόλογα της Κατηγορίας Β.

Οι προοπτικές της αγοράς πανδημικών ομολόγων

Τα ομόλογα πανδημίας που εκδόθηκαν από την IBRD ανέρχονται σε $320 εκατ., και αντιπροσωπεύουν ένα μικρό ποσοστό των συνολικών ομολόγων καταστροφής, τα οποία σήμερα έχουν μέγεθος περίπου $37 δις. Αν και τα ομόλογα πανδημίας της IBRD υπερκαλύφθηκαν το 2017 με πάνω από 200%, δεν υπήρξαν άλλες τέτοιες εκδόσεις από τότε.

Όπως συμβαίνει και με άλλα ομόλογα καταστροφών, ο προσδιορισμός των παραμέτρων ενεργοποίησης δεν είναι εύκολο έργο και τα πανδημικά ομόλογα της IBRD δεν αποτελούν εξαίρεση, όταν διαθέτουν ένα ενημερωτικό δελτίο σχεδόν 400 σελίδων. Αν και τα ομόλογα καταστροφών αγοράζονται κυρίως από έμπειρους θεσμικούς επενδυτές, ο περίπλοκος ορισμός των γεγονότων που προκαλούν τα διάφορα είδη πανδημίας που καλύπτονται μπορεί να καταστήσει εξαιρετικά δύσκολη την αποτίμηση των πανδημικών ομολόγων.

Ο χαρακτηριστικός επενδυτής ομολόγων καταστροφής προσελκύεται σε αυτή την κατηγορία περιουσιακών στοιχείων, διότι είναι γενικά ασύνδετη με τις γενικές αγορές. Ωστόσο, η σημερινή επιδημία κορωνοϊού δείχνει ότι η αποτίμηση των πανδημικών ομολόγων συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την απόδοση των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών αγορών, όταν το χρειάζεται περισσότερο. Τα πανδημικά ομόλογα έχουν σχεδιαστεί για να καλύψουν γεγονότα των οποίων ο αντίκτυπος είναι πολύ πιο παγκόσμιος εξ ορισμού, ενώ τα παραδοσιακά ομόλογα καταστροφής σχεδιάζονται για να καλύψουν σεισμούς ή τυφώνες, οι οποίοι τείνουν να έχουν περισσότερο γεωγραφικά εστιασμένο αντίκτυπο, καθιστώντας τα λιγότερο συσχετισμένα με τη συνολική παγκόσμια αγορά.

Μια άλλη αντίρρηση από τους ειδικούς της δημόσιας υγείας είναι ότι τα πανδημικά ομόλογα δεν έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τις φτωχές χώρες να αποτρέψουν ένα ξέσπασμα, καθώς η χρηματοδότηση μπορεί να είναι διαθέσιμη πολύ αργά. Οι ειδικοί της δημόσιας υγείας τονίζουν, επίσης, ότι τα πανδημικά ομόλογα είναι αρκετά ακριβά, δεδομένου ότι έχουν τοκομερίδια υψηλού ενδιαφέροντος και ότι οι πόροι αυτοί μπορούν να επενδυθούν στις υποδομές υγείας των αναπτυσσομένων χωρών. Ωστόσο, τα πανδημικά ομόλογα δεν προορίζονταν ποτέ να αντικαταστήσουν άλλα προγράμματα αναπτυξιακής βοήθειας, αλλά μάλλον να εισαγάγουν μέσα χρηματοδότησης που βασίζονται στην αγορά για τη μεταφορά ορισμένων κινδύνων στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Παρά ορισμένες καταγγελίες στα αρχικά στάδια της επιδημίας κορονοϊού, που έδειξαν ότι τα πανδημικά ομόλογα πιθανώς δεν θα πληρώσουν, η DBRS Morningstar πιστεύει ότι θα ενεργοποιηθούν σύντομα και ότι θα διατεθούν πόροι από write-offs για να βοηθήσουν τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη να διαχειριστούν αυτό το ακραίο γεγονός.

«Ακόμη, θα δούμε αν οι επενδυτές θα συνεχίζουν να  ελκύονται από πανδημικά ομόλογα μετά την ενεργοποίηση των πληρωμών, αλλά η προηγούμενη εμπειρία με ομόλογα καταστροφής δείχνει ότι το ενδιαφέρον παραμένει ακόμα και μετά από μεγάλες φυσικές καταστροφές που επηρεάζουν αυτήν την κατηγορία περιουσιακών στοιχείων. Πιστεύουμε ότι ένας δεύτερος γύρος πανδημικών ομολόγων μπορεί να αντιμετωπίσει κάποιες υπάρχουσες ανησυχίες και να παραμείνει μια βιώσιμη πηγή χρηματοδότησης για πανδημίες χαμηλής συχνότητας αλλά υψηλής σοβαρότητας», επισημαίνει η DBRS Morningstar.

1 Βλέπε http://ida.worldbank.org/about/borrowing-countries για έναν κατάλογο των χωρών που είναι επιλέξιμες για το PEF.
2 Δεδομένου ότι πρόκειται για ιδιωτικές συναλλαγές, δεν υπάρχουν διαθέσιμες δημόσιες πληροφορίες σχετικά με τις αιτίες τους.
3 Η πλήρης καταβολή των ομολόγων Κατηγορίας Α (πλήρης απώλεια κεφαλαίου) ενεργοποιείται μόνο από πανδημία γρίπης.