Αποποίηση κληρονομιάς: Πότε εισπράττουν οι Δικαιούχοι μια Ασφάλεια Ζωής;

Στο παραπάνω ερώτημα απαντά ο δικηγόρος κ. Περικλής Πολυχρονίδης. Το ενδιαφέρον άρθρο του, που παραθέτουμε παρακάτω, δημοσιεύτηκε στο “διασφαλίζω”, την τριμηνιαία ενημερωτική έκδοση της Ένωσης Επαγγελματιών Ασφαλιστών Ελλάδος (ΕΕΑΕ).

Θάνατος ασφαλισμένου με ασφάλεια Ζωής
Δικαιούχοι και κληρονομικό δικαίωμα

Ένας από τους συνήθεις όρους ενός ασφαλιστηρίου ζωής είναι η ασφάλιση κατά του κινδύνου θανάτου. Στην περίπτωση αυτή, ένα ζήτημα που απασχολεί τα εμπλεκόμενα μέρη (ασφαλιστική εταιρεία, δικαιούχοι) είναι το δικαίωμα είσπραξης του ασφαλίσματος και συγκεκριμένα ποιος δικαιούται να εισπράξει το ασφάλισμα λόγω του θανάτου του λήπτη της ασφάλισης.

Κατ’ αρχάς, πρέπει να γίνει σαφές ότι η αποζημίωση, που απορρέει από ένα ασφαλιστήριο ζωής, και δη το ασφάλισμα, που καταβάλλεται λόγω θανάτου του ασφαλισμένου, αποτελεί δικαίωμα, που απορρέει από μία σύμβαση ιδιωτικού δικαίου και ειδικότερα από σύμβαση (του ασφαλισμένου με την ασφαλιστική εταιρεία) υπέρ τρίτου (του «δικαιούχου») στην περίπτωση θανάτου του ασφαλισμένου. Ως εκ τούτου δεν συνιστά κληρονομικό δικαίωμα και δεν αποτελεί μέρος της κληρονομιάς.

Κρίσιμο είναι ποιος ορίζεται ως δικαιούχος από τον ασφαλισμένο με το ασφαλιστήριο συμβόλαιο. Στην περίπτωση που έχει οριστεί ως «δικαιούχος» κατά τρόπο ρητό και ονομαστικό ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, τότε αυτό δικαιούται να εισπράξει την αποζημίωση, ακόμη και εάν δεν συγκαταλέγεται στους κληρονόμους του θανόντος ασφαλισμένου, καθώς το δικαίωμά του απορρέει από την ίδια τη σύμβαση ασφάλισης.

Στην περίπτωση που έχει οριστεί ως «δικαιούχος» κατά τρόπο ρητό και ονομαστικό ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, το οποίο τυγχάνει και κληρονόμος του θανόντος, και πάλι δικαιούται να εισπράξει την αποζημίωση δυνάμει της σύμβασης ασφάλισης και όχι του κληρονομικού του δικαιώματος. Αυτό σημαίνει ότι το ασφάλισμα δεν θα έχει την τύχη της τυχόν κληρονομιαίας περιουσίας (π.χ. διανομή μεταξύ συγκληρονόμων). Πολλώ δε μάλλον, το ασφάλισμα θα καταβληθεί στον ορισμένο «δικαιούχο», ακόμη και στην περίπτωση που θα έχει αποποιηθεί της κληρονομιάς του θανόντος ασφαλισμένου λόγω π.χ. χρεών του. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι εάν ο θανών ασφαλισμένος έχει χρέη, ο «δικαιούχος» που θα εισπράξει το ασφάλισμα δυνάμει του ασφαλιστηρίου συμβολαίου δεν θα ευθύνεται για τα χρέη του θανόντος, ούτε δύναται ένας τρίτος, που διατηρεί απαίτηση κατά του θανόντος, να στραφεί κατά του «δικαιούχου».

Εάν ωστόσο ο «δικαιούχος» του ασφαλίσματος λόγω θανάτου του ασφαλισμένου έχει οριστεί με βάσει την ιδιότητα του «κληρονόμου», ήτοι όταν στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο ως «δικαιούχος» αναγράφονται π.χ. «οι νόμιμοι κληρονόμοι», τότε η αντιμετώπιση του ζητήματος είναι διαφορετική.

Στην περίπτωση αυτή, καίτοι το ασφάλισμα αποτελεί δικαίωμα απορρέον από τη σύμβαση ασφάλισης, η ιδιότητα του κληρονόμου έχει πρωταρχική σημασία, καθώς δεν έχει οριστεί ως «δικαιούχος» ονομαστικά κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά ο «δικαιούχος» ορίζεται με ένα γενικότερο «νομικό» χαρακτηριστικό, την ιδιότητα του κληρονόμου. Ως εκ τούτου, δικαιούχοι του ασφαλίσματος είναι μόνον οι νόμιμοι κληρονόμοι, οι οποίοι οφείλουν να προσκομίσουν τα απαιτούμενα νομιμοποιητικά έγγραφα για την είσπραξη του ασφαλίσματος.

Σοβαρό ζήτημα ανακύπτει στην περίπτωση που ο «δικαιούχος» – νόμιμος κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομιά του θανόντος ασφαλισμένου. Στην περίπτωση αυτή εν τοις πράγμασι αποποιείται και το δικαίωμά του να εισπράξει το ασφάλισμα αιτία θανάτου από την ασφαλιστική εταιρεία.

Τέλος, στην περίπτωση που ο ασφαλισμένος – λήπτης της ασφάλισης δεν έχει ορίσει κάποιον ως «δικαιούχο», τότε «δικαιούχος» θεωρείται ο ίδιος ο λήπτης της ασφάλισης, οπότε μετά τον θάνατό του το ασφάλισμα περιλαμβάνεται στην κληρονομιά του, οπότε «δικαιούχοι», δυνάμει όμως κληρονομικού δικαιώματος και όχι της σύμβασης ασφάλισης, καθίστανται οι νόμιμοι κληρονόμοι του.