Οδυσσέας Μιχαηλίδης: Βαθιά ριζωμένη η διαφθορά και η απάτη

δηλώνει ο Γενικός Ελεγκτής της Δημοκρατίας της Κύπρου

 
Κενά στον εποπτικό έλεγχο ασφαλιστικών εταιρειών στην Κύπρο, από την Υπηρεσία Ελέγχου Ασφαλιστικών Εταιρειών, εντοπίζει η Ελεγκτική Υπηρεσία της Δημοκρατίας.

Στην ετήσια έκθεσή του που δημοσιοποιήθηκε το 2015, ο Γενικός Ελεγκτής, κ. Οδυσσέας Μιχαηλίδης, ο οποίος διενεργεί ελέγχους στους λογαριασμούς υπηρεσιών του Δημοσίου, προέβη σε αυστηρότατες συστάσεις προς την υπηρεσία Ελέγχου Ασφαλιστικών Εταιρειών.  

Σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως στην Ελλάδα, τη Γερμανία και την Ιρλανδία, στην Κύπρο η Υπηρεσία Ελέγχου Ασφαλιστικών Εταιρειών δεν είναι ανεξάρτητη αρχή, αλλά υπάγεται στο Υπουργείο Οικονομικών. Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, αυτό «δεν διασφαλίζει την αντικειμενική εποπτεία των ασφαλιστικών εταιρειών και δεν περιορίζει ενδεχόμενες πολιτικές και άλλες παρεμβάσεις».

Η ανεξάρτητη υπηρεσία του κ. Οδυσσέα Μιχαηλίδη έφερε στο φως μεγάλα οικονομικά σκάνδαλα, που σχετίζονται με την κατάρρευση της κυπριακής οικονομίας και εκδικάζονται στα κυπριακά Δικαστήρια.  
Στη συνέντευξή του στην «Ασφαλιστική Αγορά», ο Γενικός Ελεγκτής σημειώνει την υποχρέωση των ασφαλιστικών εταιρειών να δημοσιοποιούν τους εποπτικούς λογαριασμούς τους, τονίζοντας παράλληλα τη σημασία της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Κάνει, δε, ιδιαίτερη αναφορά στην ανάγκη πάταξης της διαφθοράς, που προκαλεί τεράστιες ζημιές στην Ευρώπη, με το συνολικό κόστος για την Κύπρο να μεταφράζεται σε απώλειες που αγγίζουν το 9,2% του ΑΕΠ της και για την Ελλάδα το 17,8%.

Συνέντευξη στη Νατάσα Χριστοφόρου

Στην έκθεσή σας που δόθηκε στη δημοσιότητα το 2015, είχατε προτείνει να μελετηθεί το ενδεχόμενο να καταστεί ανεξάρτητη η Υπηρεσία Ελέγχου. Έχουν γίνει ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση;
Ο.Μ.: Μέχρι σήμερα δεν έχει ανεξαρτητοποιηθεί η Υπηρεσία Ελέγχου Ασφαλιστικών Εταιρειών. Εξ όσων έχουμε πληροφορηθεί, η ειλημμένη σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για την ανεξαρτησία της Υπηρεσίας θα δρομολογηθεί παράλληλα με την ανάληψη, από την εν λόγω Υπηρεσία, της εποπτείας των ταμείων Προνοίας.

Διαπιστώσατε ότι ο έλεγχος για την καταλληλότητα των Διευθυνόντων Συμβούλων Ασφαλιστικών Εταιρειών γίνεται μόνο κατά τη χορήγηση της άδειας. Εντοπίσατε, μάλιστα, δύο περιπτώσεις Διευθυνόντων Συμβούλων, οι οποίοι αντιμετωπίζουν σοβαρότατες κατηγορίες, μετά από έρευνες άλλων Εποπτικών Αρχών στην Κύπρο και την Ελλάδα. Απομακρύνθηκαν από τη θέση τους;
Ο.Μ.: Σύμφωνα με γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας σε σχετικό ερώτημα της Εφόρου Ελέγχου Ασφαλιστικών Εταιρειών, για να παυθεί διευθύνων σύμβουλος ασφαλιστικής εταιρείας, θα πρέπει να υπάρχει καταδικαστική απόφαση. Επομένως, δεν μπορούσε να απαιτηθεί η απομάκρυνση των συγκεκριμένων συμβούλων. Όπως έχουμε πληροφορηθεί, μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει ενέργειες για τροποποίηση της νομοθεσίας, ώστε να δίδεται στην  Έφορο αρμοδιότητα να απομακρύνει, έστω προσωρινά, μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης, διευθύνοντες συμβούλους στις περιπτώσεις που πλήττεται η καλή τους φήμη, κυρίως μετά από απαγγελία σοβαρών κατηγοριών και επιβολή προστίμων από άλλες αρμόδιες εποπτικές αρχές.

Μέσα από τον έλεγχό σας στην εποπτική αρχή, διαπιστώσατε εάν οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν συμμορφωθεί στο νέο θεσμικό πλαίσιο Φερεγγυότητας ΙΙ;    
Ο.Μ.: Η Υπηρεσία μας δεν διεξήγαγε έλεγχο στην Υπηρεσία Ελέγχου Ασφαλιστικών Εταιρειών για το έτος 2015. Ωστόσο, με βάση το νέο θεσμικό πλαίσιο, όλες οι Ασφαλιστικές Εταιρείες, τον Μάιο εκάστου έτους, έχουν υποχρέωση να δημοσιοποιούν τους εποπτικούς λογαριασμούς τους.

Είναι σε θέση οι λειτουργοί της Υπηρεσίας Ελέγχου να ελέγξουν εάν οι ασφαλιστικές εταιρείες συμμορφώθηκαν στο νέο θεσμικό πλαίσιο για τη Φερεγγυότητα ΙΙ; Στην έκθεσή σας, είχατε εντοπίσει, κατόπιν δικών τους καταγγελιών, σοβαρά κενά στην εκπαίδευσή τους.
Ο.Μ.: Όπως έχουμε πληροφορηθεί, δεν γίνονται πολλά σεμινάρια στην Κύπρο ή από την EIOPA για το θέμα, οπότε διενεργούνται ενδοτμηματικά σεμινάρια. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν σε άλλες χώρες γίνονται σχετικά σεμινάρια, τα οποία να μπορούν να παρακολουθήσουν, ή κατά πόσο θα μπορούσε να κληθεί εκπαιδευτής από το εξωτερικό για να προσφέρει σεμινάρια στο προσωπικό. Όπως μας αναφέρθηκε, το θεσμικό πλαίσιο για τη Φερεγγυότητα ΙΙ είναι πολύπλοκο και δεν μπορεί να εκπαιδευτεί το προσωπικό με μερικά σεμινάρια. Χρειάζεται τριβή. Για τον λόγο αυτό, το κάθε μέλος του προσωπικού εξειδικεύτηκε σε ορισμένους τομείς του νέου θεσμικού πλαισίου και οι έλεγχοι διενεργούνται από ομάδα, ώστε να καλύπτονται όλοι οι τομείς στους οποίους έχει εξειδικευθεί το προσωπικό. Επιπρόσθετα, όποτε χρειάζεται, η Υπηρεσία Ελέγχου Ασφαλιστικών Εταιρειών απευθύνεται στον αγγλικό αναλογιστικό οίκο με τον οποίο έχει συμβληθεί για παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών.  

Αναλογιστική μελέτη κατέδειξε ότι το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων της Κύπρου είναι βιώσιμο μέχρι το 2080. Είναι όντως έτσι τα πράγματα ή κάποιοι θα βρεθούν προ εκπλήξεως και δεν θα λάβουν σύνταξη στα 65 τους;
Ο.Μ.: Σύμφωνα με το αποτέλεσμα της τελευταίας αναλογιστικής ανασκόπησης που έγινε το 2016 από το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO), το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων είναι βιώσιμο μέχρι και το 2080. Η μελέτη αυτή έχει λάβει υπόψη συγκεκριμένες δημογραφικές και οικονομικές παραδοχές, καθώς και τα μέτρα μεταρρύθμισης του ταμείου, που έχουν υιοθετηθεί στη νομοθεσία και αναμένεται να οριστικοποιηθεί σύντομα, μετά τα σχόλια και τις παρατηρήσεις της Υπηρεσίας Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Η Υπηρεσία μας δεν έχει διεξάγει έλεγχο της αναλογιστικής μελέτης, καθότι δεν έχει ακόμα υποβληθεί το τελικό κείμενο της μελέτης, αλλά και επειδή θεωρεί ότι η εν λόγω μελέτη αποτελεί πληροφόρηση από εμπειρογνώμονα (third party confirmation).

Η υπηρεσία σας βρέθηκε, ουκ ολίγες φορές, στο στόχαστρο, κυρίως της κυβέρνησης αλλά και πολιτικών κομμάτων. Όταν επιχειρήσατε, μάλιστα, να διενεργήσετε έλεγχο στη Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα, που έχει κρατικοποιηθεί, σας σταμάτησε η Βουλή ψηφίζοντας σχετική νομοθεσία, την οποία στη συνέχεια βέβαια τροποποίησε.
Ο.Μ.: Στις 2 Δεκεμβρίου 2016, η Βουλή των Αντιπροσώπων ψήφισε νέα νομοθεσία, με την οποία τροποποίησε τον περί της Δημοσιονομικής Ευθύνης και του Δημοσιονομικού Πλαισίου Νόμο, ώστε η ΣΚΤ να υπαχθεί εκ νέου στον οικονομικό έλεγχο του Γενικού Ελεγκτή. Ταυτόχρονα, τροποποίησε εκ νέου τον περί της Καταθέσεως Στοιχείων και Πληροφοριών στον Γενικό Ελεγκτή της Δημοκρατίας Νόμο, αίροντας τους περιορισμούς που είχαν προηγουμένους τεθεί. Ως εκ τούτου, ο Γενικός Ελεγκτής έχει εξουσία για οικονομικό έλεγχο, έλεγχο συμμόρφωσης και διαχειριστικό έλεγχο στον Συνεργατισμό.

Κάποιοι θεωρούν ότι με τη δημοσιοποίηση των εκθέσεών σας, θέτετε σε κίνδυνο την αξιοπιστία ανεξάρτητων αρχών, όπως η Κεντρική Τράπεζα και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, σε μια περίοδο που η οικονομία της Κύπρου άρχισε να δείχνει σημεία ανάκαμψης.
Ο.Μ.: Η δημοσιοποίηση των ευρημάτων μας στοχεύει στην προαγωγή της διαφάνειας και της λογοδοσίας στον δημόσιο βίο. Ωστόσο, η Υπηρεσία μας σε καμιά περίπτωση δεν δημοσιοποιεί τα ευρήματά της για ελέγχους που διεξάγει επί θεμάτων που χαρακτηρίζονται ως απόρρητα ή εμπιστευτικά. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα των ελέγχων που διεξαγάγαμε στην Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (ΚΤΚ), για την παροχή έκτακτης ρευστότητας ELA και την πώληση των υποκαταστημάτων των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα, οι εκθέσεις των οποίων παραδόθηκαν μόνο στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας για τυχόν ύπαρξη ποινικών αδικημάτων (σε πρόχειρη μορφή ένα αντίγραφο είχε δοθεί στην ΚΤΚ με απόλυτη εμπιστευτικότητα, για να εκφράσει τις απόψεις της πριν την οριστικοποίηση της έκθεσης). Άλλο παράδειγμα είναι αυτό του ελέγχου που διενεργήσαμε επί των εποπτικών ελέγχων που διεξήγαγε η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς σε επενδυτικές εταιρείες, όπου τα ευρήματά μας επί απόρρητων θεμάτων δεν έχουν δημοσιοποιηθεί. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το μόνο που δημοσιοποιείται είναι το αντικείμενο του ελέγχου.

Δεν είναι λίγες οι φορές που αναφέρατε ότι η διαφθορά είναι πιο βαθιά ριζωμένη σε όλα τα στρώματα του δημόσιου βίου. Το γεγονός η Κύπρος βίωσε και βιώνει ακόμη τα τραγικά αποτελέσματα της κατάρρευσης της οικονομίας της, δεν βελτίωσε την κατάσταση;
Ο.Μ.: Τα πλοκάμια της διαφθοράς και της απάτης είναι βαθιά ριζωμένα τόσο στην Κύπρο όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Στην τελευταία έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου, αναφέρεται ότι το συνολικό κόστος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συνεπεία της διαφθοράς, υπολογίζεται στα €820 με €990 δισεκατομμύρια ετησίως, ποσό που μεταφράζεται σε ένα ποσοστό 4,9% μέχρι  6,3% του ΑΕΠ της ΕΕ.
Στην Κύπρο, το ποσοστό της ζημιάς επί του ΑΕΠ, συνεπεία της διαφθοράς, κυμαίνεται μεταξύ 5,8% και 9,2%. Το αντίστοιχο ποσοστό σε Ελλάδα και Ιταλία υπολογίζεται από 12,6% μέχρι 17,8%. Στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία τα αντίστοιχα ποσοστά ξεκινούν από το 14% και φθάνουν μέχρι το 22% του ΑΕΠ των συγκεκριμένων χωρών.
Οι αριθμοί αυτοί είναι απίστευτοι και αντικατοπτρίζουν το εύρος της διαφθοράς. Οι συνέπειες είναι σοβαρότατες: κοινωνικές, ψυχολογικές αλλά και οικονομικές. Υποσκάπτουν την αξιοπιστία των κυβερνήσεων και της δομής των κρατών, αλλοιώνουν την εικόνα τους στον πολίτη και μειώνουν την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης. Πρέπει να ληφθούν μέτρα για τη δημιουργία ενός συστήματος, το οποίο θα ανιχνεύει έγκαιρα οποιαδήποτε εν δυνάμει κρούσματα διαφθοράς και απάτης, και θα τα παρεμποδίζει να εξελιχθούν.